56. Een barst in het bastion

56
D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

opkomst en ondergang van de RKOLB

56. Een barst in het bastion

Van de jaren 1947-1958 is alles wat de Emmastraat Files hebben overgeleverd een stapeltje Jaarverslagen: geen kattebelletjes, geen foto's, geen roosters, geen smeekschriften. 

Gelukkig geven die Jaarverslagen met wat ouderwetse close-reading  een heel aardig beeld van de ontwikkelingen in deze periode. Zou het nog wat worden met de RKOLB na dat ellendige 1946, het jaar waarin de toevallige oorlogslezers door de mand waren gevallen als trouweloze opportunisten, toen bleek dat ze net zo makkelijk weer wegbleven nadat de Vrede eenmaal was getekend? Een rode draad door al deze Verslagen is het structurele gebrek aan boekenkasten en aan ruimte om die kasten neer te zetten. Dat lijkt een goed teken.

De optimist houdt van gebrek, want wie gebrek heeft wil meer, en wie meer wil kijkt naar de toekomst. We weten inmiddels dat je optimisme en kijken naar de toekomst wel kon overlaten aan de RKOLB in het algemeen en aan directrice Bep Damen in het bijzonder. Nooit was zij te beroerd om ergens de schouders onder te zetten, letterlijk zelfs. Ruimtegebrek is de wegwijzer van de vooruitgang!

onprofessioneel

Alleen 1952 ontbreekt in de periode 1947-1958. Van 1950 zijn de eerste twee bladzijdes onleesbaar. Er zit nogal wat variatie in de titels en de opmaak. Dat maakt een onprofessionele indruk.

een ratjetoe van layouts (EF)

1947: gebrek aan kolen en vrouwen

We gaan in chronologie en met vaart door deze Verslagen heen, en pikken de meest opvallende passages eruit.

In 1947 moest de leeszaal op de Centrale een tijdje dicht door een gebrek aan kolen. Vooral mannen werden getroffen door de kolenschaarste, zo blijkt uit onderstaand staatje. Net als vóór de oorlog was de leeszaal hun domein, terwijl vrouwen een kleine minderheid vormden.

uit Jaarverslag 1947 (EF)

 

Veel zorgelijker was de nóg verdere teruggang van het aantal leden, een trend die het jaar ervoor was ingezet:

uit Jaarverslag 1947 (EF)

Terwijl de terugloop er het meest dramatisch uitzag in de Emmastraat, was er ook een lichtpuntje in het filiaal in de Trompstraat, dat nu bijna tien jaar bestond. Ook hier weliswaar een daling van het ledental, maar de overgebleven kern van goede lezers leende zich gelukkig suf:

uit Jaarverslag 1947 (EF)

1948: behoefte aan inlichtingenwerk

Maar daarna trok het alweer aan: meer leners, meer uitleningen. Ook constateerde men dat er behoefte was aan een degelijke inlichtingenfunctie. Bezoekers kwamen met allerlei vragen. Die moesten natuurlijk worden beantwoord, want internet bestond nog niet, en slechts weinigen bezaten een encyclopedie. En ja, het geven van inlichtingen was en is een zeer belangrijke taak van openbare bibliotheken.

uit Jaarverslag 1948 (EF)

1949: een barstje in het bastion

uit Jaarverslag 1949 (EF)

Opmerkelijk is dat vele niet-katholieken staan ingeschreven.

Het staat er echt! De zonen der duisternis, zoals ze in 1930 nog waren genoemd in parochieblad De Obrecht, waren welkom in de Tempel van de kinderen des lichts, en dit staat droog in het Jaarverslag, zonder enig commentaar?

uit parochieblad De Obrecht, 1930 (EF)

Uit de eerste afleveringen weten we dat bescherming van de Rooms-katholiek tegen heidense invloeden een van de doelstellingen was van het opzetten van de RKOLB. Die bescherming zijn we in meerdere gedaantes tegengekomen, zoals in de afleveringen over de inzegening van het eerste filiaal in 1930, en die over het terreurinstituut Idil. 

Natuurlijk was iedereen welkom in de RKOLB. Maar hoe verhoudt dit zich eigenlijk tot de beoogde bescherming van katholieken tegen de wereld der niet-katholieken?

Tussen de onlangs ontdekte papieren bleek niet alleen dat allereerste ontroerende Jaarverslag te zitten, maar ook een doorslag van de originele Statuten uit 1930.

In die Statuten (hier in hun geheel te lezen) staat:

uit de Statuten, 1930 (EF)

Art. 3. De Stichting tracht dit doel [het bevorderen van de verstandelijke ontwikkeling en geestesbeschaving] te bereiken:

a. door het stichten en instand houden van een of meer openbare leeszalen en blibliotheken, welke bestemd zijn voor ieder, zonder onderscheid van godsdienstige overtuiging, politieke gezindheid of maatschappelijken stand; 

(vet van mij)

Maar hoeveel zonen der duisternis zullen in de jaren '30 die stap over de drempel van de RKOLB hebben gewaagd, toen de Verzuiling nog zeer dwingend was?

1948 is het eerste Jaarverslag waarin de niet-katholieke lener met zoveel woorden wordt genoemd. Vijf jaar vóór de uitvaardiging van het bisschoppelijk Mandement maalden meer en meer lezers er kennelijk niet om waar ze hun boeken vandaan haalden. Zouden andersom ook steeds meer katholieken hun boeken zijn gaan halen bij de heidense OLB? 

Maar waarvoor heb je eigenlijk nog een aparte katholieke bieb nodig als de lener geen behoefte meer heeft om beschermd te worden? Zien we hier de eerste scheurtjes in het bastion?

Volgende keer: 1950 en daarna.

=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=

Stijn Fens in Trouw over De Emmastraat Files:

"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."

Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.

Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files:

hier (pdf).

extra service:

Wilt u nieuwe afleveringen voortaan per mail ontvangen? Dat kan heel simpel. Zet in het vak bijna helemaal bovenaan deze pagina, waar nu Email address... staat, uw emailadres.

Staat dat vak er niet? Doe het dan even op een pc/laptop. Op sommige telefoons valt het weg.

Druk nu op de knop Submit rechts, en bevestig het bevestigingsmailtje wat er vervolgens in uw mailbox valt. Dat is alles!

Volgende keer: 57. Slotermeer. Hier.

Vorige keer: 55. Overmatige leeswoede. Hier.