14
D E E M M A S T R A A T F I L E S
D E E M M A S T R A A T F I L E S
verzuiling en ontzuiling van de openbare bieb
14. Voorbereidingen voor een huwelijk (2)
 |
| Interieur der RK Openbare Leeszaal tijdens de verbouwing Herengracht 415 donderdag 11 september 1930 (bron: KDC) |
vergelijking
Bovenstaande foto (klik erop om hem groter te maken) is een stuk scherper dan die welke op 12 september 1930 in De Tijd stond, zie vorige aflevering en hieronder.
 |
| De Tijd, 12 september 1930 [Delpher] |
De krantenfoto is wat dieper ingezoomd vergeleken met de bovenste. Ondanks dat de foto uit de krant wel erg grofkorrelig is waardoor details verdwijnen, vallen er direct een heleboel verschillen op.
In de eerste plaats: bijna geen boek ligt op beide foto's op dezelfde plek! Welke van de twee foto's ook het eerst werd genomen, ze werken daar dus als bezetenen om het op tijd af te krijgen - de opening van de RKOLB stond op een kleine drie maanden na deze foto gepland.
Drie mensen staan met zekerheid op allebei de foto's: de vrouw die ongeveer in het midden zit, de man helemaal achterin in het midden, en de vrouw anderhalve meter rechts daarvan. De ladder links is populair: op de twee foto's staan verschillende dames.
de scherpe foto: wat zien we eigenlijk?
De Keurboekerij, de voormalige bibliotheek van G en W die zich bevond in dit prachtpand, Herengracht 415, moest worden omgewerkt naar een Rooms-Katholieke bibliotheek. Een heleboel boeken konden dus weg, zoals veel theologische werken en oeverloze seriewerken die voor een openbare bieb niet echt interessant waren. De zaal op de foto's is de voormalige Heeren Bibliotheek, zie twee afleveringen terug. Dit is op de 2e etage, aan de achterkant van het pand. De fotograaf kijkt naar de deuren die leiden naar de ruimte aan de voorkant, de grachtkant dus.
Hierboven dezelfde ruimte in 2019. Er staan nog steeds dezelfde kasten. Alleen zijn ze inmiddels wit geschilderd. De glas in lood-raampjes waren in 1930 afgetimmerd. Vandaag de dag zijn ze gelukkig weer te bewonderen.
Terug naar de foto uit 1930. Er staan veel meer boeken in deze zaal dan er op de planken passen. Ze zullen dus van elders in het pand hierheen zijn gebracht om te worden verwerkt. Uiteraard was dit ook handig in verband met de verbouwing en het schilderwerk elders in het gebouw. Er is geen roman te zien. Sommige boeken dragen op de rug plakkers met daarop een signatuur, een heleboel andere hebben niets. Een boek van een openbare bieb kan niet zonder signatuur de kast in, want anders kan niemand het meer terugvinden. Die dubbele ronde witte plakkers kennen we al van de foto van The A-Team uit '39.
 |
| de voormalige zaal van de Heeren Bibliotheek in 2019 (eigen foto) |
signatuur
Terug naar de foto uit 1930. Er staan veel meer boeken in deze zaal dan er op de planken passen. Ze zullen dus van elders in het pand hierheen zijn gebracht om te worden verwerkt. Uiteraard was dit ook handig in verband met de verbouwing en het schilderwerk elders in het gebouw. Er is geen roman te zien. Sommige boeken dragen op de rug plakkers met daarop een signatuur, een heleboel andere hebben niets. Een boek van een openbare bieb kan niet zonder signatuur de kast in, want anders kan niemand het meer terugvinden. Die dubbele ronde witte plakkers kennen we al van de foto van The A-Team uit '39.
 |
| boeken met en zonder signaturen |
dwarslatjes
Links onder de twee schilderij- of fotolijstjes ligt een stapel dwarslatjes. Het zijn van die latjes waarop kastplanken rusten. Als je ze weghaalt, moet je dus eerst de planken verwijderen die er op rusten. Hierdoor kan je veel meer boeken kwijt als je ze plat legt of stapelt. Precies wat er is gebeurd, zo te zien. Op de foto uit 2019 (detail hieronder rechts) is helemaal links de constructie met dwarslatjes goed te zien.
 |
| dwarslatjes toen en nu |
twee oude bekenden
Er staan zeven mensen op de foto, vijf vrouwen en twee mannen. Ze dragen allemaal een soort stofjassen, op één na.
De twee vrouwen ongeveer in het midden, boven elkaar, staan ook op de foto van The A-Team uit '39, kijk maar eens goed. Er zit weliswaar negen jaar tussen, maar ze zijn ook niet idioot veel veranderd. Ze zitten druk te schrijven. Er liggen een paar boeken met velletjes papier ertussen. Titelbeschrijvingen?
De serene dame links op de ladder lijkt wel weg te dromen. Waar zou ze aan denken? Gaat ze het boek dat ze vasthoudt in de kast zetten, of heeft ze het daar juist uitgehaald?
 |
| twee vrouwen in 1930 (links) en in 1939 (rechts). Details uit de foto hierboven en uit die van the A-Team |
droomvrouw op trap
De serene dame links op de ladder lijkt wel weg te dromen. Waar zou ze aan denken? Gaat ze het boek dat ze vasthoudt in de kast zetten, of heeft ze het daar juist uitgehaald?
De vrouw achteraan valt op omdat ze haar haar los heeft. Dat hadden we nog niet eerder gezien. Het is een van de vele aanwijzingen dat de foto niet geposeerd is.
De man achteraan waarvan je nog net het hoofd kan zien is een geestelijke. Hoe weet ik dat? Dat weet ik gewoon, ik voel het door mijn eigen katholieke opvoeding. O ja, hij zit hier toevallig ook nog geknield.
Misschien is hij een bibliothecaris van de voormalige Keurboekerij die hier dus eerst zat. Er zullen specialisten op het gebied van theologische literatuur nodig zijn geweest om het kaf van het koren te scheiden: wat moest er behouden blijven voor de RKOLB, wat paste er in de collectie van een openbare bieb?
 |
| een geestelijke. In ieder geval een man |
verf
Dan de schilder, rechts achteraan. Zijn houten trap, met daarop een pot met verf, staat weliswaar midden tussen de boeken, maar hij smeert de verf net in de achterste ruimte. Draagt hij oude kleren? Wat is die zwarte V onder zijn nek: een stropdas? En wat zou dat gestreepte kledingstuk rechts van hem zijn? Het ghosting effect duidt op een lange sluitertijd: de ruimte was niet goed verlicht. Het is naar omstandigheden een prima foto geworden, scherp ook.
 |
| de schilder rustig aan het werk temidden van de boeken |
Het wonderlijke van dit hele tafereel is dat temidden van de chaos iedereen toch in vredige concentratie haar of zijn ding doet, en precies weet waar hij of zij mee bezig is. Óf heel goed doet alsof.
drie titels
Helaas zijn op de foto maar drie boeken identificeerbaar: Guide d'Action Religieuse en Guide Social uit 1908 en 1910, beide uit de katholieke reeks Action Populaire. En helemaal links onderaan ligt een werk over de 16e-eeuwse katholieke filosoof Montaigne.
 |
| drie nog net leesbare titels |
Aardig detail: achter de ladder in het midden hangt een lijst met hierin een foto van Paus Pius XI.
 |
| Paus Pius XI |
I.D.I.L.
Een hoofdvestiging van een openbare bibliotheek, ook een katholieke, streeft uiteraard naar een grote en brede collectie. Niettemin zullen er op de foto een heleboel boeken te zien zijn die niet pasten in die nieuwe collectie van de RKOLB. Het lijken ook nog eens alleen maar studieboeken te zijn wat we hier zien. Hoe zou de romanafdeling eruit hebben gezien? En de kinderafdeling? Wat mocht wel, wat mocht niet? I.D.I.L., de Informatie Dienst Inzake Lectuur, de organisatie die nu op onze lachspieren werkt maar destijds een buitengewoon serieuze onderneming was, zou pas in 1937 worden opgericht. Later meer hierover.
achterkant
Laten we tenslotte de achterkant van de foto niet vergeten. Daar staat een stempel op, en wat catalogusnummers. Ook heeft iemand er met gevoel voor understatement bijgeschreven: chaos 1930.
Bibliotheekblad over De Emmastraat Files
Artikel/interview van Wim Keizer over dit blog, De Emmastraat Files, in het nieuwste nummer van Bibliotheekblad (pdf): hier.
extra service
Wilt u nieuwe afleveringen voortaan per mail ontvangen? Dat kan heel simpel. Zet in het vak bijna helemaal bovenaan deze pagina, waar nu Email address... staat, uw emailadres.
Druk op de knop Submit rechts, en bevestig het bevestigingsmailtje wat er vervolgens in uw mailbox valt. Dat is alles!
