69. The devil is in the detail

  69

D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

opkomst en ondergang van de RKOLB

De Emmastraat Files is een blog dat de opkomst en de ondergang van de RKOLB (Rooms Katholieke Openbare Leeszaal en Bibliotheek) te Amsterdam als onderwerp heeft. De auteur is in het bezit van een rommelig stapeltje documenten, foto's en andere papieren, vermoedelijk alles wat er nog bestaat van de RKOLB. Wekelijks bestudeert hij één of meer van die papieren in een los-chronologische volgorde.

Regelmatig springt de speurder op zijn fiets om met eigen ogen de fysieke restanten van dit stukje van het Rijke Roomse Leven te aanschouwen, en zich voor te stellen hoe het was. Geleidelijk ontstaat zo een reconstructie van de geschiedenis van de RKOLB in haar context, wat leidt tot vele verrassende ontdekkingen, en tot een groeiend inzicht.

De eerste aflevering van de Emmastraat Files is hier. Steeds onderaan een aflevering staat een link naar de volgende.

Vragen? Opmerkingen? Mail de auteur: franklyck@gmail.com.

69. The devil is in the detail

zelfde alles

Twee afleveringen terug hadden we het glossy Jaarverslag 1963 te pakken, met hierin een paar onopvallende zinnetjes:

De bespreking met de Stichting Amsterdamse Bibliotheken [dat is de heidense OLB] is nog gaande. Het bestuur meent een expansie-politiek op langere termijn te moeten voeren. 

Helaas ontbreekt in de Emmastraat Files Jaarverslag 1964, maar 1965 is er gelukkig wel. Zelfde formaat, zelfde layout, zelfde alles, alleen de kleur is anders:

de Jaarverslagen 1965 en 1963 (EF)

In het voorwoord opnieuw zo'n opmerking die de aandacht trekt door haar vaagheid:

Door de bereikte samenwerking met de Stichting Openbare Bibliotheken is het mogelijk geworden de bibliotheekvoorziening voor katholiek Nederland bijna geheel in één hand te krijgen.

Het opwerpen van mistgordijnen is al bijna twee millennia een selling point van het katholicisme. Daaraan ontleent het voor een deel ook zijn kracht en zijn charme, maar op deze plek in de wereldgeschiedenis, de Jaarverslagen van de RKOLB, kan deze vaagheid worden ervaren als onverdraaglijke onzekerheid. Wat wordt hier in godsnaam bedoeld? Wat heeft de Stichting Openbare Bibliotheken te maken met de centralisering van de bibliotheekvoorziening voor katholiek Nederland?

uit Jaarverslag 1965 RKOLB (EF)

De volgende alinea verschaft iets meer duidelijkheid:

uit Jaarverslag 1965 RKOLB (EF)

Het staat er allemaal zo luchtig en terloops, dat de argeloze lezer alleen maar vertwijfelder raakt. Gezamenlijk exploiteren van nieuw op te richten filialen. Wat is hier aan de hand? Hoe zit het dan met de beoogde bescherming van de katholieke lezer?

drie meter onder de zeespiegel

Om aan deze marteling een einde te maken, stond er niets anders op dan de hand te leggen op het Jaarverslag uit hetzelfde jaar van de OLB. Een exemplaar bevindt zich drie meter onder de zeespiegel in een van de uitgestrekte magazijnen van de Centrale OBA. Me een nacht laten insluiten in dit magazijn om het Jaarverslag te bemachtigen bleek gelukkig geen marteling, allerminst, al hield het IJ-water dat gestaag door haarscheuren in de muren op de keldervloer neerkletste me wel wakker, toen ik in de vroege uurtjes nog wat nachtrust trachtte te pakken.

Het eerste wat opvalt, is de uiterlijke overeenkomst met Jaarverslagen 1963 en 1965 van onze eigen RKOLB: boekje, druk, kaft. Toeval?

Jaarverslag 1965 OLB (bron: OBA)

Er zijn ook verschillen. Terwijl op de lichtblauwe kaft van het Jaarverslag van de RKOLB een wat brave foto van de hoofdvestiging op de Herengracht is afgedrukt, staat op de groene kaft van het OLB-verslag een frivole fotomontage van een paar op elkaar gestapelde kaartenbakken, zo te zien het begin van de Thematische Catalogus. Daar dwars doorheen is een menigte mensen zichtbaar, vermoedelijk Amsterdammers.

eye opener

Het lezen van dit Jaarverslag van de concurrent is bepaald een eye opener geweest. Wat onmiddellijk in dat oog springt, is dat in 1965 de OLB met precies dezelfde dingen bezig was als de RKOLB: er waren tegenvallers in de noodzakelijk geachte uitbreiding van het filialennetwerk; er werden plannen gemaakt voor een filiaal in de nog te bouwen Bijlmermeer; een centralisatie van diensten binnen het bedrijf, zoals aanschaf en catalogisering, begon op gang te komen. Op de achtergrond schemert in beide Verslagen de zacht duwende hand van de subsidiënt (het Rijk) vaag door.

Net als bij de RKOLB valt nu en dan het woord consolidatie. In de context van dit blog wordt daarmee bedoeld: fusie. RKOLB en OLB vermijden angstvallig het f-woord, maar een goede verstaander heeft aan een half woord genoeg. Het gebezigde eufemisme is: samenwerking.

uit Jaarverslag 1965 van de OLB (bron: OBA)

Dit Jaarverslag is wat professioneler en gedetailleerder dan dat van de RKOLB en dat is geen wonder, daar de OLB verreweg de grootste organisatie was. Maar inhoudelijk is eigenlijk aan niets te zien welk verslag van welke organisatie is.

paardans

Maar de RK van RKOLB dan? hoor ik iemand roepen. Daar was het toch allemaal om begonnen in 1930? 

Het katholieke element was al een jaar of wat verdwenen uit de inhoud van de Jaarverslagen van de RKOLB, dat is de pijnlijke waarheid. In Verslag 1965 van de katholieke bieb wordt R.K.O.L.B. een aantal malen zelfs voor het eerst gespeld als R.K. O.L.B., bewust of onbewust met een spatie ertussen. The devil is in the detail; een detail in een paardans. De katholieke identiteit is vrijwel geheel naar de achtergrond verdwenen. De Verzuiling is voorbij. Het is bijna alsof ze bij de RKOLB vergeten zijn waarom ze ooit aan hun avontuur waren begonnen: om de katholieke lezers te beschermen tegen de boze buitenwereld, in een behaaglijke katholieke zuil.

De volgende keer bekijken we, alsof er niets gebeurd is, de pagina's na de Inleiding van Jaarverslag 1965 van de RKOLB. We komen interessante nieuwtjes te weten en besnuffelen mooie foto's. Maar ook zullen we beter gaan begrijpen waarom de OLB zo hard terugflirtte naar de RKOLB.

De eerste pagina's van het Jaarverslag 1965 van de OLB staan hier.

=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=

Stijn Fens in Trouw over De Emmastraat Files:

"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."

Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.

Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files:

hier (pdf).

extra service:

Wilt u nieuwe afleveringen voortaan per mail ontvangen? Dat kan heel simpel. Zet in het vak bijna helemaal bovenaan deze pagina, waar nu Email address... staat, uw emailadres.

Staat dat vak er niet? Doe het dan even op een pc/laptop. Op sommige telefoons valt het weg.

Druk nu op de knop Submit rechts, en bevestig het bevestigingsmailtje wat er vervolgens in uw mailbox valt. Dat is alles!

Volgende keer: 70. Beter laat dan nooit. Hier.

Vorige keer: 68. Drie foto's. Hier.