7
D E E M M A S T R A A T F I L E S
D E E M M A S T R A A T F I L E S
verzuiling en ontzuiling van de openbare bieb
7. Het manuscript (2)
In de vorige aflevering de eerste drie pagina's. We waren gestopt op het moment dat de commissie ter oprichting van een RKOLB en de stichting Geloof en Wetenschap aan de Herengracht elkaar in de armen vielen. Hieronder zullen we zien wat liefde al niet vermag, en tot welke enorme offers echte liefde een mens kan bewegen. We gaan verder bij pagina drie halverwege. De tekst in zwart en cursief is de transcriptie, blauw is mijn commentaar.
Pagina 3 (vervolg)
één
Wij waren één geworden. De commissie verheugde zich daarover bijzonder, omdat de eenheid onder katholieken toch niet alleen noodig is in een verkiezingstijd ter bevordering eener christelijke politiek, maar ook alleszins gewenscht is ter bevordering van het katholieke element in de zoo veelzijdige lectuur.
Een oproep om te komen tot een sterke katholieke identiteit door het bundelen der krachten.
Verdeeldheid leidt tot versnippering van krachten en kan aan het na te streven doel dan ook nimmer bevorderlijk zijn. Moge dit ook begrepen worden door de vele in Amsterdam werkende R.K. bibliotheken, opdat...
pagina 4
..... in het belang van de gewichtige zaak, welke wordt voorgestaan er in Amsterdam kome één katholiek cultureel centrum met geleidelijk meerdere filialen voor alle standen.
De ambities zijn groot en duidelijk: komen tot centralisatie van Amsterdamse katholieke culturele instellingen. De toevoeging voor alle standen lijkt wellicht wat overbodig maar is het niet; het was al gebleken dat openbare bibliotheken een minder grote aantrekkingskracht uitoefenden op de groep die juist het meest diende te worden ontwikkeld: de arbeidersklasse.
Jan met de katholieke pet
Arbeidersorganisaties, ook de katholieke, speelden in die jaren met de gedachte om dan maar speciale arbeidersbibliotheken op te zetten. De nog op te richten RKOLB hoopte dit te voorkomen door zich nadrukkelijk in de markt te zetten als een instelling waarvan iedere klasse - althans het katholieke deel daarvan - kon profiteren: in casu den R.K. arbeider. En passant startte ze een media-offensief.
Onderstaand een paar knipsels uit De Tijd (landelijk katholiek dagblad) van 6 februari 1930, luttele weken vóór de opening van filiaal Augustinus. De genoemde RKOLB's betreffen bibliotheken elders in het land. De kop van het artikel laat aan duidelijkheid niets te wensen over.
 |
| uit De Tijd van 6 februari 1930 (Delpher) |
Hier het hele artikel. Lezen!
Men zal dan van elkanders ervaring kunnen profiteren; de onkosten zullen belangrijk, vooral door de uitwisseling van boeken, kunnen worden gereduceerd. Subsidie, indien deze eenmaal aan de centrale is toegekend, zal ook aan de filialen kunnen worden verleend; in één woord, men zal kunnen profiteeren van de vele voordeelen aan centralisatie verbonden.
Het contact met G. en W. leidde tot verschillende besprekingen met haar bestuur en had tot resultaat dat eene nieuwe stichting in ‘t leven werd geroepen nl. de R.K. Openbare Leeszaal en Boekerij te Amsterdam met hoofdbibliotheek of centrale aan de Heerengracht 415 en een filiaal te Amsterdam Zuid aan de Jacob Obrechtstraat 36. De nadruk moet hier worden gelegd op “Zuid”. Het betreft dus geen parochieele bibliotheek, maar een bibliotheek voor geheel Amsterdam Zuid, waartoe ressorteeren verschillende parochies.
Uit het bovenstaande is duidelijk geworden dat er vóór de komst van de RKOLB verspreid over de stad diverse parochiebibliotheekjes bestonden. Deze moesten alle worden opgeslokt om tot één gecentraliseerde bibliotheekorganisatie te komen.
Ook werd aansluiting gezocht met het bestuur van de Vereeniging “Katholiek Amsterdam”, dat de.....
pagina 5
... plannen ten zeerste toejuichte.
met de helm op
De nieuwe stichting ontving alle boeken en boekenrekken van G. en W. en voorts alle boeken van de Derde Orde van H. Franciscus uit de parochie Jacob Obrechtstraat, terwijl de weg tot subsidie, welke door de commissie Zuid was gebaand, nu verder door de nieuwe stichting kon worden betreden. De nieuwe stichting is ons wel onder een zeer gelukkig gesternte - blijkbaar met de helm op - geboren.
Het pand van G. en W. aan de Herengracht werd de hoofdvestiging van de RKOLB en de boeken die er al waren werden opgenomen in het bezit. Parallel hieraan ging de bibliotheek van de Derde Orde, de oude parochiebieb van de Obrechtkerk dus, naar het filiaal Augustinus.
Inmiddels had de commissie Zuid verschillende parochianen van hare plannen in kennis gesteld en hun verzocht hunne eventueele sympathie te doen blijken door een geldelijke bijdrage in eens, bestemd voor de oprichting. Het verzoek werd gunstig ontvangen. Mede aan deze geldelijke bijdragen is de oprichting van het filiaal Zuid te danken.
 |
| bibliotheek van Geloof en Wetenschap, 1930, detail (bron: KDC) |
Dit filiaal bestaat voorlopig uit een uitleenbibliotheek. Indien later in dit stadsgedeelte behoefte ontstaat aan een leeszaal, kan tot die uitbreiding worden besloten.
Naar Augustinus ging je dus niet om een krantje of een boekje lezen; het filiaal had louter een uitleenfunctie.
En op dit punt gaat het verslag over op de tegenwoordige tijd. Daarom zal het geschreven zijn kort na de inzegening van Augustinus op 20 februari '30, en nog vóór de ingebruikname van de hoofdvestiging aan de Herengracht op 5 januari '31.
Augustinus
Het filiaal is gesteld onder bijzondere bescherming van den groten belijder en genialen kerkleeraar St. Augustinus, die zelf een bibliotheek volgeschreven...
pagina 6
... heeft en wiens dood op 28 augustus 430, dit jaar ter gelegenheid van het 15e eeuwfeest, op meer bijzondere wijze zal worden herdacht. Augustinus heeft in zijn bekend boek “de belijdenissen” den lof van God bezongen. Mogen zij zijn voorbeeld volgen en door onzen literatuur ons bij dien lofzang aansluiten.
In aflevering 1 ben ik al dieper ingegaan op de rol van Augustinus als inspirator, en op zijn uitspraak "Tolle Lege".
Daartoe zal ongetwijfeld bijdragen onze bijzondere zorg voor de apologetische afdeeling onzer bibliotheek, waarin ruimschoots te vinden is de literatuur op het gebied van geloofsverdediging en zedenleer.
De voormalige bibliotheken van Geloof en Wetenschap en die van de Derde Orde zullen ruim gesorteerd zijn geweest in dit type literatuur.
Wij moeten trouwens niet vergeten, dat het filiaal Zuid is ontsproten uit het leekenapostolaat, hetwelk beoogt het godsdienstig contact te verkrijgen van de verschillende parochianen o.a. door middel van het boek.
In aflevering 1 ben ik al dieper ingegaan op de rol van Augustinus als inspirator, en op zijn uitspraak "Tolle Lege".
Daartoe zal ongetwijfeld bijdragen onze bijzondere zorg voor de apologetische afdeeling onzer bibliotheek, waarin ruimschoots te vinden is de literatuur op het gebied van geloofsverdediging en zedenleer.
De voormalige bibliotheken van Geloof en Wetenschap en die van de Derde Orde zullen ruim gesorteerd zijn geweest in dit type literatuur.
Wij moeten trouwens niet vergeten, dat het filiaal Zuid is ontsproten uit het leekenapostolaat, hetwelk beoogt het godsdienstig contact te verkrijgen van de verschillende parochianen o.a. door middel van het boek.
Het welslagen der bibliotheek zal voor een groot deel afhangen van de wijze, waarop de gediplomeerde assistenten, hoofdzakelijk de directrice, in casu mejuffr. Tiny Janssen, haar taak zullen verrichten. Moge het in haar gestelde vertrouwen niet beschaamd worden!
Is die laatste zin een kleine vingerwijzing naar de Limburgse Tiny Janssen? Het klinkt niet bepaald als een warm welkom.
Zij wordt ook in vaktijdschrift Bibliotheekleven genoemd als toekomstige directrice. Helaas komt haar naam verder nergens voor in de Emmastraat Files, al zou ze nog tot 1937 verbonden blijven aan de RKOLB. Later kom ik op haar terug.
Het filiaal Zuid, plechtig ingewijd door den Zeer Eerw Heer Pastoor Hoosmans op zaterdag 22 februari en voor het publiek opengesteld op maandag 24 februari...
Is die laatste zin een kleine vingerwijzing naar de Limburgse Tiny Janssen? Het klinkt niet bepaald als een warm welkom.
Zij wordt ook in vaktijdschrift Bibliotheekleven genoemd als toekomstige directrice. Helaas komt haar naam verder nergens voor in de Emmastraat Files, al zou ze nog tot 1937 verbonden blijven aan de RKOLB. Later kom ik op haar terug.
 |
| uit Bibliotheekleven 1930 nr 2 |
pagina 7
... is de eerste dochter der moederbibliotheek. Moge deze moeder, wanneer eenmaal de subsidies zijn verkregen, binnen afzienbaren tijd zich omringd zien van een talrijk kroost en moge aan de oudste dochter de voorrechten, aan het eerstgeboorterecht verbonden, ten deel blijven vallen! De dochter van haar kant belooft, dat zij harerzijds het gebod in toepassing zal weten te brengen.
“Eert uwe moeder….. opdat gij lang moogt leven op aarde!”
Dit lange leven wordt het filiaal St. Augustinus van harte toegewenscht.
Het klinkt wat weeïg nu en gekunsteld. Bovendien klopt de analogie niet; de dochter werd eerder geboren dan de moeder... Nou ja, dat kan helemaal niet! Niettemin is de bedoeling glashelder.
Het feit dat "de moeder" nog geen subsidie heeft ontvangen, is de tweede aanwijzing dat dit verslag werd geschreven vóór de opening van Herengracht 415, begin '31.
Door wie is dit verslag geschreven? En waarvoor? Ik weet het nog niet, maar heb wel een vermoeden.
Dit lange leven wordt het filiaal St. Augustinus van harte toegewenscht.
Het klinkt wat weeïg nu en gekunsteld. Bovendien klopt de analogie niet; de dochter werd eerder geboren dan de moeder... Nou ja, dat kan helemaal niet! Niettemin is de bedoeling glashelder.
Het feit dat "de moeder" nog geen subsidie heeft ontvangen, is de tweede aanwijzing dat dit verslag werd geschreven vóór de opening van Herengracht 415, begin '31.
er is altijd een volgende keer
Door wie is dit verslag geschreven? En waarvoor? Ik weet het nog niet, maar heb wel een vermoeden.
de volgende keer:
Volgende aflevering (versterven voor dummies) hier
Vorige aflevering (6. Het manuscript (1)): hier.
