59
D E E M M A S T R A A T F I L E S
opkomst en ondergang van de RKOLB
 |
| Ingebruikname televisie, 1951 - J.D. Noske / Anefo - Nationaal Archief (wikipedia) |
De sensitieve lezer heeft misschien al gevoeld dat de gebeurtenissen in een stroomversnelling raken. Tijd is niet lineair maar kent zijn eigen onvoorspelbare dynamiek. De oorlog heeft het kalme ritme van de jaren '30 doorbroken. Ieder verzet tegen de tijdgeest is zinloos. Hoe gaat de RKOLB hier mee om?het goede boek
We waren twee afleveringen terug gebleven bij de opening van een nieuw filiaal in Slotermeer in 1955 en bij een wraaklustige Javaan. Het jaar daarop, in '56, bestaat de RKOLB officieel vijfentwintig jaar, maar wij weten dat er vals spel wordt gespeeld. Immers het eerste filiaal was al in 1930 gesticht. Om de een of andere reden gold als stichtingsdatum niet de oprichting van het eerste filiaal, in de Jacob Obrechtstraat, maar de inzegening van de hoofdvestiging aan de Herengracht, het jaar daarop, in '31. Ter ere van dat zilveren jubileum krijgt Bep Damen een kerkelijke onderscheiding. Wel verdiend Bep, je hebt het goed gedaan!
 |
De Tijd, 11 april 1956 (Delpher)
|
Niet om het een en ander, maar het volgende jaar zal een van haar broers precies dezelfde onderscheiding ontvangen voor iets totaal anders.Uit Jaarverslag 1956 valt op te maken dat onze roomse bieb hard aan de weg timmert om zoveel mogelijk van al die nieuwe kinderen in de nieuwe buurten het filiaal in te lokken, en deze ook nog eens aan het lezen te krijgen. De ambities blijven hoog, terwijl het plezier er vanaf spat: .... de jeugd... met zijn verlangen naar het goede boek , en: Het is een genot te zien, hoe deze boeken door de jeugdige lezers worden gewaardeerd. Daar spreekt niet alleen liefde voor het vak uit, maar ook liefde voor de lezer.
 |
uit Jaarverslag 1956 (EF)
|
enige man
Maar hoe zit het nu eigenlijk met die enige man in het personeelsbestand van de RKOLB, W.J.J.A. van de Ven? Afgehaakt was hij van de directeursopleiding, en met hangende pootjes in het nest teruggekeerd. In Verslag 1957 kunnen we opgelucht constateren dat Van de Ven het alweer heeft gebracht tot 1e Hoofdassistent. Het zal toch wel iets zeggen over de maatschappelijke verschillen tussen mannen en vrouwen in die tijd dat hij zo snel opklimt in de rangorde, waar zijn vrouwelijke collega's kennelijk wel tevreden zijn met hun lagere positie. Zit er via een omweg nog een directeurschap in voor Van de Ven?
 |
uit Jaarverslag 1957 (EF)
|
televisie
Enter televisie in de Jaarverslagen. De allereerste uitzending was geweest in 1951, maar het stelde allemaal nog weinig voor. Niet alleen de magere programmering, maar ook het kijkgenot zal hebben geleden onder het piepkleine zwartwit-beeld van de toestellen uit die tijd, waar ook nog eens atmosferische storingen doorheen dansten. Televisie was de eerste jaren niets meer dan een gadget - voor degenen die het konden betalen.
Dat veranderde toen in 1956 het eerste Journaal werd uitgezonden; de man des huizes kon vanaf nu betogen dat het bezit van een televisie nodig was om op de hoogte te blijven van de toestand in de wereld. in 1960 was er inmiddels zesentwintig uur per week iets op de buis - op één enkel kanaal.
 |
Televisie kijken in de jaren '50 (Wikipedia)
|
Dit is de achtergrond van het opmerkelijke feit dat de televisie wordt genoemd in vijf achtereenvolgende Jaarverslagen, te beginnen bij 1957. Al deze Verslagen zijn gelukkig bewaard gebleven.
In dat jaar 1957 staat er nog fier dat de uitleencijfers onverminderd stijgen ondanks de groeiende invloed van de televisie (en de radio).
Daarna breekt er echter lichte paniek los. Het ledental en/of de uitleencijfers van de RKOLB beginnen terug te lopen. De televisie krijgt hiervan de schuld - samen met het pocketboek, dat gaan we nog zien. Fungeert de tv als een al te gemakkelijke zondebok? Toch niet; leden die opzeggen, geven zelf aan dat ze door de tv geen tijd meer hebben om boeken te lezen. Daarnaast is het voor iedereen zichtbaar dat er minder bezoekers komen als er iets interessants op de buis is: het wordt kiezen of delen.
Bekijk onderstaand rijtje knipsels uit opeenvolgende Jaarverslagen. Merk op hoe de toon verandert.
 |
uit Jaarverslag 1957 (EF)
|
 |
uit Jaarverslag 1958 (EF)
|
 |
uit Jaarverslag 1959 (EF)
|
 |
uit Jaarverslag 1960 (EF)
|
 |
uit Jaarverslag 1961 (EF)
|
Wel stelt de auteur van de Jaarverslagen vast dat de afhakers vooral degenen zijn die slechts voor ontspanning lezen; dat is toch een mindere soort lezer. In de Verenigde Staten is dezelfde trend waarneembaar, meldt Jaarverslag 1959 troostend. Het is te hopen dat deze terugslag ook hier spoedig zijn dieptepunt zal hebben bereikt.
De onbekende die een halve eeuw geleden de papieren bij elkaar harkte die wij sinds het verschijnen van dit blog kennen als De Emmastraat Files, heeft met gevoel voor historie ook ook een knipsel gedateerd mei 1959 opgenomen met de alarmerende kop door de televisie minder boeken uitgeleend. Het artikel blijkt een keurige samenvatting van het Jaarverslag, waar dat punt over de televisie sensatiebelust uit is gelicht.
 |
uit een Amsterdamse krant, mei 1959 (EF)
|
het pocketboek
Dat ander gevaar dat op de loer ligt: de opkomst van het pocketboek. Stelt de opsteller van het Jaarverslag in 1960 beteuterd vast dat die nieuwe uit Amerika overgewaaide spotgoedkope boeken ongunstig zijn voor het ledenaantal, het jaar daarop is het motto: If you can't beat them, join them, en staat er al een rek uitleenbare pocketboeken in de RKOLB. Op het algemeen gangbare vooroordeel dat zo'n stapeltje in een flodderige kaft geplakt papier ook inhoudelijk weinig zal voorstellen, moet men al snel terugkomen.
 |
uit Jaarverslag 1959 (EF)
|
 |
uit Jaarverslag 1960 (EF)
|
 |
uit Jaarverslag 1961 (EF)
|
Mis de zin De verhouding tussen het aantal uitgeleende romans en studieboeken is zeer bevredigend niet. Alweer die sneer naar het leesboek. Openbare bibliotheken met hun opvoedkundige taak hadden al vanaf hun ontstaan een wat scheve verhouding met romans, ook wel lectuur genoemd. Lezers van lectuur golden schampertjes als gemakkelijke lezers - vergelijk met de toevallige oorlogslezers van een paar afleveringen terug - je echt ontwikkelen deed je natuurlijk met studieboeken. De leners daarvan stonden daarom hoger in aanzien.
 |
een spotgoedkoop pocketboek uit 1957 (eigen foto)
|
En zo zien we hoe openbare bibliotheken voortdurend op alle mogelijke manieren van alle kanten worden bedreigd door steeds weer nieuwe gevaren. De enige manier om te overleven is door mee te bewegen met de ontwikkelingen, en tegelijk de missie nimmer uit het oog te verliezen: die bepaalt je identiteit. Dat was toen, dat is nu.
=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=
Stijn Fens in Trouw over De Emmastraat Files:
"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."
Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.
Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files:
Wilt u nieuwe afleveringen voortaan per mail ontvangen? Dat kan heel simpel. Zet in het vak bijna helemaal bovenaan deze pagina, waar nu Email address... staat, uw emailadres.
Staat dat vak er niet? Doe het dan even op een pc/laptop. Op sommige telefoons valt het weg.
Druk nu op de knop Submit rechts, en bevestig het bevestigingsmailtje wat er vervolgens in uw mailbox valt. Dat is alles!
Volgende keer: 60. In het oog van de orkaan. Hier. Vorige keer: 58. Ondertussen op de Herengracht. Hier.
