66. De deuren rammelen

  66

D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

opkomst en ondergang van de RKOLB

De Emmastraat Files is een blog dat de opkomst en de ondergang van de RKOLB (Rooms Katholieke Openbare Leeszaal en Bibliotheek) te Amsterdam als onderwerp heeft. De auteur is in het bezit van een rommelig stapeltje documenten, foto's en andere papieren, vermoedelijk alles wat er nog bestaat van de RKOLB. Wekelijks bestudeert hij één of meer van die papieren in een los-chronologische volgorde. 

Regelmatig springt de speurder op zijn fiets om met eigen ogen de fysieke restanten van dit stukje van het Rijke Roomse Leven te aanschouwen, en zich voor te stellen hoe het was. Geleidelijk ontstaat zo een reconstructie van de geschiedenis van de RKOLB in haar context, wat leidt tot vele verrassende ontdekkingen, en tot een groeiend inzicht.

De eerste aflevering van de Emmastraat Files is hier. Steeds onderaan een aflevering staat een link naar de volgende.

Vragen? Opmerkingen? Mail de auteur: franklyck@gmail.com.

66. De deuren rammelen

de Mijnen

Baur, de naam die ruikt naar de Mijnen. Eerder hebben we al afgesproken om in haar geval juffrouw weg te laten. In aflevering 61 is zij er opeens, de zoveelste Limburgse deerne die verzeild raakt in de strikken van onze RKOLB, het is dan 1958. Ik kan nu al verklappen dat ze tot de laatste snik zal blijven. 

In die aflevering 61 zagen een pittige vrouw binnen anderhalf jaar opklimmen tot hoofd van filiaal Emmastraat. Op slag waren we gecharmeerd van haar politiek incorrecte grote bek, ongebruikelijk maar zo verfrissend. We beseften dat er eigenlijk altijd al een Baur had ontbroken in die harmonieuze mikrokosmos van de RKOLB. De komende afleveringen zullen we de schade gaan inhalen.

Is dit Baur? We weten het niet zeker (foto KDC)

vette klodders

Twee volgetikte velletjes papier waarover we het deze keer gaan hebben. Ze zitten tussen de Emmastraat Files, en ze heten:

* Wensen van het filiaal Emmastraat voor de begroting van 1962

* Filiaal Emmastraat. Begroting voor 1963. 

Zij zijn het onderwerp van deze aflevering. De auteur is zonder twijfel: het onverzettelijke filiaalhoofd Baur.

twee velletjes uit 1962 en 1963 (EF)

In aflevering 61 konden we Baurs frustratie over de staat van haar filiaal al vermoeden. Ze was toen (1960) kersvers hoofd. Met de onderhavige velletjes zitten we twee en drie jaar later. Die frustratie is niet minder geworden maar druipt inmiddels in vette klodders van de velletjes af. Het eerste, dat van '62, vangt nog aan met een schamper grapje over Sinterklaas, in dat van het jaar daarop is ook de laatste scherts verdwenen. Het is een slagveld.

Was Baur gewoon een stuk saggerijn, een beroepsklager, een zeikerd, een querulant? Zeker niet. Wensen en Begroting zijn klinische verslagen van alle problemen waarmee filiaal Emmastraat kampte én hun mogelijke oplossingen, al dan niet haalbaar.

filiaal Emmastraat, 30 jaar eerder (EF)

Waarom blijven er begin jaren '60 volgens Baur zoveel klanten weg van het filiaal in Emmastraat 16? Omdat de tent volkomen is uitgewoond. Er valt zelfs niets meer aan op te lappen, zo erg is het. Daarnaast is er geen leeszaal meer. Het wordt overigens helaas niet duidelijk waar die dan is gebleven, maar we mogen vrezen dat hij ten prooi is gevallen aan rot, schimmel en lekkage. Kortom er is dringend nieuwe huisvesting nodig. Baur zelf is voorbij het stadium van beleefdheden: Ik geloof niet dat het nodig is de nadelen van dit gebouw weer op papier te zetten. Ze kan wel bezig blijven.

Met haar wijsvinger al wroetend en pokend in de al jaren voortetterende wonde merkt ze op dat er geen bruikbare leeszaal meer is terwijl wij toch als O.L.B. filiaal worden gesubsidieerd. Met andere woorden: de R.K.O.L.B. vangt subsidie waarop ze geen recht heeft. Je moet maar het lef hebben om dat tegen je werkgever te zeggen.

uit Wensen.... 1962, fragment (EF)

Maar daarmee zijn we er nog niet! Volgt een puntgewijze waslijst van nog heel veel andere problemen die nodig getackled moeten worden, waaronder het feit dat men zich nog moet behelpen met een catalogus uit 1947.

Jammer dat we niet weten of Baur nog een reactie heeft ontvangen.

Dit hele, hoogst interessante stuk, Wensen van het filiaal Emmastraat voor de begroting van 1962 (1 pagina) staat hier.

de R.K.O.B.

Een van de vele bewonderenswaardige eigenschappen van Baur is dat ze nooit bij de pakken neerzit. Altijd blijft ze zoeken naar oplossingen. Op het papier van 1963 - het kan hier in zijn geheel worden gelezen - komt ze opnieuw terug op de ellendige staat van het filiaal. Kennelijk heeft Baur inmiddels het archief van de Emmastraat ontdekt, want ze citeert - en correct, uit Jaarverslag 1935, het jaar waarin het filiaal open ging. 

stuk Begroting voor 1963, deel van eerste pagina (EF)

Baur moet ogen als steenkolen hebben opgezet van verbazing toen ze dit bijna 30 jaar oude Jaarverslag las, want wat staat er? Reeds in dat vooroorlogse Verslag, het allereerste van de Emmastraat, is er sprake van een ongebruikt vertrek in het pand voor eventueele uitbreiding. Achtentwintig jaar later staat dat vertrek verdomme nog steeds leeg, terwijl het filiaal uit zijn voegen barst van de kasten en de boeken. 

Zelfs heeft Baur in haar citaat over die eventueele uitbreiding de oude spelling die in '35 nog vigeerde ongemoeid gelaten. Uit een gevoel voor historie, óf om nog eens te onderstrepen dat die ruimte al een eeuwigheid leegstond? In '35 was ze nog niet eens geboren. Lees het onderstaande met aandacht; Baur is een verrukkelijke stilist die geuren, geluiden en gevoelens uit haar woorden weet los te zingen.

uit Begroting voor 1963, het citaat iets boven het midden (EF)

Met een fijnzinnig sarcasme schrijft Baur niet R.K.O.L.B. maar R.K.O.B.: er is immers helemaal geen leeszaal meer in de Emmastraat! Het Bestuur heeft waarschijnlijk niet kunnen lachen om deze woordgrap, of, nog erger, er overheen gelezen.

de R.K.O.B. Uit Begroting voor 1963 (EF)

En hier de geciteerde zinsnede in Jaarverslag '35. Waarschijnlijk heeft Baur exact het exemplaar in handen gehad dat nu deel uitmaakt van de Emmastraat Files.

uit Jaarverslag 1935 (EF)

Waarom de leegstaande ruimte in het filaal na achtentwintig jaar leegstand dan eigenlijk niet in gebruik is genomen? We weten het niet, maar in de aanhoudende klaagzangen van Baur proeven we een structureel gebrek aan desinteresse vanuit de Centrale. Dat filialen zich niet gehoord voelen is een verschijnsel van alle tijden, zo blijkt maar weer.

met afstand

Helemaal onderaan het A4-tje uit '63 heeft Baur ook nog een bibliotheektechnische tip die een vernieuwende geest verraadt: zou het niet veel efficiënter zijn als de filialen de aanschaf, catalogisering en verwerking van boeken centraal afhandelen in plaats van ieder voor zich? Ze verwijst ook naar een toelichting op de begroting van een jaar daarvoor.  

voorstellen uit Begroting voor 1963. (EF)

Deze toelichting bij de begroting filialen 1962 zit ook in de Emmastraat Files. Hoe interessant ook, ik laat dit bepaald constructieve stuk voor wat het is. De geïnteresseerde kan het hier lezen. Het is een degelijke lijst van voorstellen van praktische en organisatorische aard. De tijdgeest heeft toegeslagen want het is ondertekend door de vijf filiaalhoofden. Invloed van onderaf. Althans, dat zouden ze wel willen. We zouden ook wel willen weten of het stuk werd geschreven in opdracht of op eigen initiatief. Wie verbaast zich erover dat Baur bovenaan staat, letterlijk met afstand?

de ondertekenaars van Toelichting... 1962 (EF)

Van Jaarverslag 1935 is alleen de versie overgeleverd die integraal is opgenomen in het Jaarverslag 1935 van de hele RKOLB. Hier staat hij.

=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=

Stijn Fens in Trouw over De Emmastraat Files:

"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."

Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.

Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files:

hier (pdf).

extra service:

Wilt u nieuwe afleveringen voortaan per mail ontvangen? Dat kan heel simpel. Zet in het vak bijna helemaal bovenaan deze pagina, waar nu Email address... staat, uw emailadres.

Staat dat vak er niet? Doe het dan even op een pc/laptop. Op sommige telefoons valt het weg.

Druk nu op de knop Submit rechts, en bevestig het bevestigingsmailtje wat er vervolgens in uw mailbox valt. Dat is alles!

Volgende keer: 67. Voldoening. Hier.

Vorige keer: 65. Een Limburgse in Amsterdam. Hier.