51
D E E M M A S T R A A T F I L E S
D E E M M A S T R A A T F I L E S
opkomst en ondergang van de RKOLB
51. In de Emmastraat (2)
Belangrijke mededeling
Zoals vorige keer gemeld zijn er een paar problemen met de automatische email-service van Google's Blogger, waarin ik dit blog schrijf.
Mochten de problemen aanhouden - dit is helaas buiten mijn macht - dan is het altijd mogelijk om de meest recente aflevering terug te lezen op:
https://frankileaks.blogspot.com/
Iedere dinsdag verschijnt er een nieuwe aflevering; alleen in augustus ben ik er een paar weken tussenuit.
https://frankileaks.blogspot.com/
Iedere dinsdag verschijnt er een nieuwe aflevering; alleen in augustus ben ik er een paar weken tussenuit.
Hieronder de linkjes naar de laatste twee afleveringen.
Aflevering 49 hier.
Aflevering 50 hier.
.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.
De vorige twee afleveringen hebben we een paar details van vier minuscule foto's bekeken, en ook alle lieve leeskindertjes die erop staan. Door uiterst sensitief speurwerk weten we nu dat deze foto's zijn genomen in de Emmastraat 16, een voormalig woonhuis. Datum: een dag in september of oktober 1941.
De resultaten van mijn onderzoek zijn nu ook wetenschappelijk bevestigd door een trouwe lezer. Hij is erin geslaagd om de kalender uit de vorige aflevering te identificeren. Ware grootte van die kalender op de foto: 3x8 milimeter.
Daar aan die deur op de eerste verdieping van de Emmastraat 16 hangt de Anton Pieck-kalender 1941, met inderdaad zichtbaar het blad met de maanden september en oktober. Het is geen huis dat Pieck heeft getekend maar een soort van kasteel. En het is bijna niet te geloven, maar ook vandaag de dag kunnen wij dit heerlijke en echt bestaande 13e-eeuwse kasteel aan de Vecht nog bewonderen, al is het pleisterwerk er inmiddels afgebikt, en lijkt het ophaalbruggetje een stukje te zijn verplaatst.
Maar we dwalen af. Terug naar de vier kleine foto's nu. Zoals de eerste verdieping in 1935 was beschreven in parochieblad De Obrecht:
Hieronder nu voor het eerst allevier de foto's compleet, met commentaar.
De Jeugd-leeszaal in de achterkamer op de eerste etage. Zeven kinderen die opgaan in hun boek. Vijf aan elkaar klittende meisjes. De jongen rechts heeft een heel volwassen leeshouding. Zou het woensdagmiddag zijn?
Maria en Jezus waken links over de kinderen. Rechts hangt de populaire King-kaart van Nederland.
In het rek allerlei tijdschriften: Onze Marine, Vliegwereld, Kleuterblaadje, Zonneschijn.
Zonneschijn was een heel aardig kindertijdschrift voor jongens en meisjes. Hoewel het niet-confessioneel was, kon het weinig kwaad bij de katholieke kinderziel vanwege de onschuldige inhoud. Het bevatte spannende verhalen, artikelen, paardenvertellingen, gedichtjes, puzzels, knutseldingen, een vragenrubriek, kleurplaten en rebussen. Maar ook stonden er dingen in die nu echt niet meer zouden kunnen, zoals heel veel vrolijke Zwarte Pieten en ook de strip Tom de negerjongen. Aan zulke zaken zie je hoe tijden veranderen. Ja, met de kennis van nu ga je met een heel andere blik naar deze zo onschuldig ogende kindertjes kijken.
Zonneschijn zou in 1943 door de Duitsers worden verboden, nadat het De hut van oom Tom had aanbevolen. Na de oorlog verscheen KrisKras op de markt, dat losjes wat gebaseerd op Zonneschijn.
2. rommelige kasten
Ook op onderstaande foto krijgen we een fraaie indruk van zo'n gezellige uitleenmiddag. Overal lezende en zoekende kinderen; ook hier zijn het vooral meisjes. Heerlijk rommelige kasten met boeken er bovenop gestapeld die er niet meer in pasten: zo hoort het! Uitpuilende boekenkasten staan voor een overvloed aan kennis. Op de kasten geprikt hangen papiertjes, ongetwijfeld met de namen van de rubrieken.
Centraal op de foto een vertederend tafereel: de bibliothecaresse beveelt een boek aan aan twee meisjes. Kijk naar haar expressie. Jammer dat de titel van het boek net niet te lezen is.
Hieronder: dezelfde bibliothecaresse, opnieuw op de Jeugdafdeling, maar nu het boekendeel, de voorkamer van de eerste etage.
Er gebeurt hier van alles. De vrouw is bezig een combinatie van bewegingen uit te voeren: met de ene hand haalt ze de boekkaart uit het boek, met de andere zet ze een stempel met de uitleendatum - zie uitsnede. Omdat het om een geautomatiseerde handeling gaat, kan ze ondertussen aandacht schenken aan de drom kinderen die naast haar staat; die lijken met hun allen een mooi boek te bekijken. Rechts een wat oudere jongen met zijn schooltas.
Zou deze kindvriendelijke bibliothecaresse Bep Jansen zijn, niet te verwarren met Bep Damen? Het moet haast wel. Let op wat er zodadelijk komt! Onthoud voorlopig alvast dat naast Bep Jansen het enige andere vaste personeelslid in dit oorlogsjaar het filiaalhoofd mej. A. Hermans was.
Rechts is een kast te zien waarop met punaises een papiertje is geprikt met het woord Sprookjes. Ja, zo heerlijk organisch en rommelig zagen openbare bibliotheken er vroeger uit, voordat de Designduivel erin slaagde voet aan de grond te krijgen. Inmiddels houdt deze beruchte duivel heel Nederland in zijn wurggreep, en nog is zijn werk niet volbracht.
Bovenop de kast staat een open boek onbeschaamd naar de bezoekers te lonken. Zien we een illustratie met een heilige? Een fee? Een tovenaar?
De volwassenafdeling op de begane grond. Helemaal rechts wéér die dame met haar zwarte strik. Als dit Bep Jansen niet is, dan eet ik die man zijn hoed op. Achter haar misschien een hulp, een volontair?
De man met de hoed wil zijn boek verlengen. Hiertoe moet de boekkaart worden bijgezocht.
Nu komt het. Dat bijzoeken doet de relaxed kijkende vrouw in het midden.
Maar we kenden haar toch al?
Inderdaad; ze staat ook op de foto van The A-Team van twee jaar eerder. Kijk maar hieronder, helemaal links zit ze. Zie ook deze aflevering, maar destijds had ik jaar en locatie nog niet op orde.
Maar... hier is nog een leuke verrassing. Kijk naar het detail op onderstaande foto.
Daar staat ze weer, rechts, maar nu wat ouder. De foto is uit 1961. Ik vond hem in het archief van het KDC, en herkende haar vriendelijke gezicht meteen. Dit is haar nu, die enige vaste collega van Bep Jansen in filiaal Augustinus van 1934 tot 1942 : mej. A. Hermans. De enige reden dat dit mej. Hermans is, is dat het niemand anders kan zijn. In een latere aflevering meer over Hermans en deze fantastische foto. Wat is er zo fantastisch aan? Is ie vanuit de apenkooi gemaakt, door een aap, of wat? Nee, de fotograaf stond in het bekende pand aan de Herengracht 415 op het moment dat hij op het knopje van zijn toestel drukte.
"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."
Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.
Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files:
extra service:
De resultaten van mijn onderzoek zijn nu ook wetenschappelijk bevestigd door een trouwe lezer. Hij is erin geslaagd om de kalender uit de vorige aflevering te identificeren. Ware grootte van die kalender op de foto: 3x8 milimeter.
 |
| detail met kalender (EF) |
Daar aan die deur op de eerste verdieping van de Emmastraat 16 hangt de Anton Pieck-kalender 1941, met inderdaad zichtbaar het blad met de maanden september en oktober. Het is geen huis dat Pieck heeft getekend maar een soort van kasteel. En het is bijna niet te geloven, maar ook vandaag de dag kunnen wij dit heerlijke en echt bestaande 13e-eeuwse kasteel aan de Vecht nog bewonderen, al is het pleisterwerk er inmiddels afgebikt, en lijkt het ophaalbruggetje een stukje te zijn verplaatst.
 |
| Anton Pieck-kalender 1941: september-oktober |
 |
| Ridderhofstad Oudaen (Wikipedia) |
een gezellig verblijf
Maar we dwalen af. Terug naar de vier kleine foto's nu. Zoals de eerste verdieping in 1935 was beschreven in parochieblad De Obrecht:
 |
| uit een verslag van de opening in 1935, "De Obrecht", 10 mei 1935 (EF) |
1. Zonneschijn
De Jeugd-leeszaal in de achterkamer op de eerste etage. Zeven kinderen die opgaan in hun boek. Vijf aan elkaar klittende meisjes. De jongen rechts heeft een heel volwassen leeshouding. Zou het woensdagmiddag zijn?
Maria en Jezus waken links over de kinderen. Rechts hangt de populaire King-kaart van Nederland.
 |
| Emmastraat 16 1941 (EF) |
Zonneschijn was een heel aardig kindertijdschrift voor jongens en meisjes. Hoewel het niet-confessioneel was, kon het weinig kwaad bij de katholieke kinderziel vanwege de onschuldige inhoud. Het bevatte spannende verhalen, artikelen, paardenvertellingen, gedichtjes, puzzels, knutseldingen, een vragenrubriek, kleurplaten en rebussen. Maar ook stonden er dingen in die nu echt niet meer zouden kunnen, zoals heel veel vrolijke Zwarte Pieten en ook de strip Tom de negerjongen. Aan zulke zaken zie je hoe tijden veranderen. Ja, met de kennis van nu ga je met een heel andere blik naar deze zo onschuldig ogende kindertjes kijken.
Zonneschijn zou in 1943 door de Duitsers worden verboden, nadat het De hut van oom Tom had aanbevolen. Na de oorlog verscheen KrisKras op de markt, dat losjes wat gebaseerd op Zonneschijn.
 |
| cover van een Zonneschijn uit 1939 (Lambiek) |
 |
| Tom de negerjongen (uit een Zonneschijn , eigen exemplaar) |
 |
| deel van een Sinterklaasverhaal (uit een Zonneschijn , eigen exemplaar) |
2. rommelige kasten
Ook op onderstaande foto krijgen we een fraaie indruk van zo'n gezellige uitleenmiddag. Overal lezende en zoekende kinderen; ook hier zijn het vooral meisjes. Heerlijk rommelige kasten met boeken er bovenop gestapeld die er niet meer in pasten: zo hoort het! Uitpuilende boekenkasten staan voor een overvloed aan kennis. Op de kasten geprikt hangen papiertjes, ongetwijfeld met de namen van de rubrieken.
 |
| Emmastraat 16 1941 (EF) |
 |
| "Dit is een heel goed boek, meisjes!" (EF) |
3. stempel
Hieronder: dezelfde bibliothecaresse, opnieuw op de Jeugdafdeling, maar nu het boekendeel, de voorkamer van de eerste etage.
Er gebeurt hier van alles. De vrouw is bezig een combinatie van bewegingen uit te voeren: met de ene hand haalt ze de boekkaart uit het boek, met de andere zet ze een stempel met de uitleendatum - zie uitsnede. Omdat het om een geautomatiseerde handeling gaat, kan ze ondertussen aandacht schenken aan de drom kinderen die naast haar staat; die lijken met hun allen een mooi boek te bekijken. Rechts een wat oudere jongen met zijn schooltas.
Zou deze kindvriendelijke bibliothecaresse Bep Jansen zijn, niet te verwarren met Bep Damen? Het moet haast wel. Let op wat er zodadelijk komt! Onthoud voorlopig alvast dat naast Bep Jansen het enige andere vaste personeelslid in dit oorlogsjaar het filiaalhoofd mej. A. Hermans was.
 |
| Emmastraat 16 1941 (EF) |
 |
| een boekenplank met echte, levende boeken (EF) |
 |
| het uitlenen van een boek: een set geautomatiseerde handelingen (EF) |
Bovenop de kast staat een open boek onbeschaamd naar de bezoekers te lonken. Zien we een illustratie met een heilige? Een fee? Een tovenaar?
 |
| boekenkast met sprookjesboeken, detail (EF) |
4. de man met de hoed
De volwassenafdeling op de begane grond. Helemaal rechts wéér die dame met haar zwarte strik. Als dit Bep Jansen niet is, dan eet ik die man zijn hoed op. Achter haar misschien een hulp, een volontair?
De man met de hoed wil zijn boek verlengen. Hiertoe moet de boekkaart worden bijgezocht.
 |
| Emmastraat 16 1941 (EF) |
Maar we kenden haar toch al?
Inderdaad; ze staat ook op de foto van The A-Team van twee jaar eerder. Kijk maar hieronder, helemaal links zit ze. Zie ook deze aflevering, maar destijds had ik jaar en locatie nog niet op orde.
 |
| The A-Team, 1939 (EF) |
 |
| detail van een foto uit 1961 (KDC) |
=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=
Stijn Fens in Trouw over De Emmastraat Files:
"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."
Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.
Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files:
hier (pdf).
extra service:
Wilt u nieuwe afleveringen voortaan per mail ontvangen? Dat kan heel simpel. Zet in het vak bijna helemaal bovenaan deze pagina, waar nu Email address... staat, uw emailadres.
Staat dat vak er niet? Doe het dan even op een pc/laptop. Op sommige telefoons valt het weg.
Druk nu op de knop Submit rechts, en bevestig het bevestigingsmailtje wat er vervolgens in uw mailbox valt. Dat is alles!
Volgende keer: 52. Oekaze. Hier.
Vorige keer: 50. In de Emmastraat (1). Hier.
