4. Bedankt!

4 
D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

verzuiling en ontzuiling van de openbare bieb

4. Bedankt!

er is gesticht 

De RK pr-machine ging voortvarend van start. Ze maakte hierbij effectief gebruik van het solide netwerk van rooms-katholieke instanties. Al een paar weken vóór de opening van St. Augustinus ging er een schrijven uit van het Bisdom van Haarlem, met een persoonlijke aanbeveling van Bisschop Aengenent.

Dit schrijven, aanwezig in de Emmastraat Files en hieronder weergegeven, bevat enkele interessante details, zoals:

- Amsterdam werd de 25e plaats in Nederland met een rooms-katholieke bibliotheek. Check: Amsterdam was de meest noordelijke.

- Er werd onderscheid gemaakt tussen een OLB en een OUB (Openbare Uitleen Bibliotheek). St. Augustinus moest een OUB worden. Logisch, want er was al niet veel ruimte.

- In het pand dat bestemd was als hoofdvestiging, Herengracht 415, zat op dat moment nog de (RK) Stichting Geloof en Wetenschap. Dat pand moest eerst grondig worden verbouwd. Er gold een overgangsregeling voor haar leden: zij mochten voorlopig gratis boeken lenen in beide vestigingen.

- Filialen in Noord, West en Oost op poten zetten was een vast voornemen, maar kwam pas aan de orde als de Centrale en Zuid eenmaal goed liepen. Verstandig, niet te veel hooi op je vork nemen!

- Geef, katholieken, geef! Pas als er 15 à 20.000 gulden binnen is, wordt het mogelijk om (rijks)subsidie te krijgen.

Schrijven van het Bisdom van Haarlem, pagina 1 (EF)

Schrijven van het Bisdom van Haarlem, pagina 2 (EF)

streepje

Twee details: Onderaan pagina 1 gaat het over de Schakel. Ik ben er nog niet achter wat dit was, maar vermoedelijk een landelijk katholiek blaadje. We zullen de naam spoedig nog eens tegenkomen.

En verder: let op het rode streepje rechts bovenaan pagina 1. Iemand, zo te zien vermoedelijk een linkshandig persoon, heeft ooit met rood hier en daar wat streepjes in de Emmastraat Files gezet. Met welk doel? Wanneer? Heeft deze persoon ooit de documenten geselecteerd die nu bekend staan als de Emmastraat Files?

Detail. Streepje met eindkrul is getrokken van rechts naar links. Een linkspoot! Nutteloze informatie? 

Inteekenbiljet

Als bijlage van deze veredelde bedelbrief is er een inteekenbiljet. Voor 1 gulden per jaar kon je al lid worden. Je mocht dan twee boeken per week mee naar huis lenen. Dat is dus nog geen cent per boek!

Vergelijk de huidige tarieven. Lidmaatschap van de OBA kost €34, met een maximum van 50 boeken per jaar. Dat is meer dan €0,60 per boek. De huidige tarieven in 2019 zijn dus 60 keer zo hoog als die van de RKOLB in 1930, als we voor het gemak een gulden gelijkstellen aan een euro.

Inteekenbiljet (EF)

Sophie

Op woensdag 30 juli, vijf maanden na opening, werd het 500e lid ingeschreven. Dat waren er dus zo'n drie per dag, niet héél veel.

In die tijd hadden de mensen nog manieren! De gelukkige was mevrouw Brautigam-Ides. Zij stuurde een keurig bedankje voor de keurige verrassing die ze had mogen ontvangen. Die verrassing, zo blijkt uit het krantenstukje, was een mooie reproductie van Toorop. Het zal waarschijnlijk niet Charley Toorop zijn geweest maar haar vader Jan, kort daarvoor overleden. Hij had in zijn laatste jaren veel werk geproduceerd waar het rooms-katholicisme vanaf droop.

de 500e (EF)

Ooit heeft iemand krantenberichtje en bedankje samen op dit vel geplakt. Met welk doel? Er zitten nog een paar vergelijkbare vellen in de Emmastraat Files.

Ook hier is er een rood streepje. Aangezien het precies ophoudt op de rand van het knipsel, moet dit de volgorde zijn geweest: 

1. streepje trekken bij artikel in krant (vermoedelijk De Obrecht)

2. artikel uitknippen

3. artikel opplakken

detail krantenbericht

Dit 500e lid was niet de eerste de beste. Het was Sophie Ides (1890-1964), een redelijk bekende sopraan, en wie weet de oma van de puike pianist Ronald Brautigam, of op zijn minst diens oudtante.

optreden van S. Brautigam-Ides, De Tijd, 27 maart 1928 (bron: Delpher)

Ome Piet

Zij was in 1921 getrouwd met Henri Brautigam. Henri zou later hoofdinspecteur der Propaganda-afdeeling van den Katholieken Radio-Omroep (KRO dus) worden. Tijdens de oorlog ging hij in het verzet. In 1944 kreeg hij de codenaam oom Piet, ook wel ome Piet.

Een uitgebreid In Memoriam staat in de Katholieke Radiogids van vlak na de oorlog, hier en hier. Lees en huiver in detail hoe op 4 oktober 1944 Oom Piet samen met andere leden van het verzet door tweehonderd zwaar bewapende Duitsers werd bestookt, waarna de overlevenden, waaronder de dappere Henri, alsnog terechtkwamen voor het vuurpeleton. Van de regen in de drup!

"Jongens! Het is met ons gedaan. Bidt allemaal een akte van berouw."

Acht schoten knalden.

God schenke Henri Brautigam de eeuwige rust.

drie snippers uit het In Memoriam Henri Brautigam, Katholieke Radiogids, 8 juli 1945 (bron: Delpher)

Zoals de communisten na de oorlog niet zelden het verzetswerk plaatsten in een communistisch kader, zo legde Toon Rammelt, de rooms-katholieke schrijver van dit stuk, de heldendaden van Henri Brautigam in een rooms-katholiek bedje. Maar wij weten dat helden helden zijn, ondanks zichzelf, en ongeacht welke ideologische aansporing dan ook.

Waarom deze uitwijding? Omdat de tragische geschiedenis van Henri Brautigam, echtgenoot van het 500e lid van de RKOLB, ons opnieuw een idee geeft van de enorme cohesie die er bestond binnen het katholieke bolwerk, het bolwerk waarbinnen de RKOLB kon bloeien.

de held Henri Brautigam, echtgenoot van het 500e lid van de RKOLB (bron: Delpher)

de volgende keer

De volgende aflevering bekijken we zeven dames van heel dichtbij, dit keer zonder hun hoedjes.

Vorige aflevering (3. Obrechtstraat 36): hier.
Volgende aflevering (5. The A-Team): hier.