54. Oorlog

54

D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

opkomst en ondergang van de RKOLB

54. Oorlog

irritant optimisme

De RKOLB had zich met een bewonderenswaardig optimisme door de Crisisjaren heen geslagen. Die waren nog niet voorbij of de oorlog diende zich al aan. Wat betekende dit voor een openbare bibliotheek, in het bijzonder onze RKOLB? Iets anders dan je misschien zou verwachten: het zouden prachtige jaren worden.

Van de oorlogsjaren zijn alleen de Jaarverslagen 1940 tot en met 1943 bewaard gebleven. In deze aflevering bekijken we die, en ook 1946.

De Jaarverslagen 1940-41-42-43-46 (EF)

Ook in deze Verslagen is het bijna irritante optimisme het eerste dat de argeloze lezer in het gezicht spuugt. 1940 begint zo: 

Ondanks de moeilijke omstandigheden, waaronder dit jaar gewerkt is, mogen we met voldoening terugzien op al hetgeen is gepresteerd. 

Hierop de constatering dat al in juli, dus twee maanden na het uitbreken van de oorlog, de vraag naar het goede en ernstige boek grooter [werd] dan ooit. 
Gevolgd door een van de onzakelijkste zinnen die er in al deze Jaarverslagen te vinden is: 

Heerlijk is het de menschen in deze tijden te kunnen helpen aan iets wat hun geest verheft of hen voor een korte spanne tijds de onrust doet vergeten. 

Om er nog een schepje bovenop te doen: 

Een voldoening is het om te weten dat .... in zoo'n korte tijd het "recht van bestaan" bewezen kon worden.

Triomf! De RKOLB was zich bewust van haar taak, stortte zich er vol overgave op, en vond daar de ultieme bevrediging in. Er was genoeg mentaliteit om desnoods een nieuwe Tachtigjarige Oorlog te doorstaan.

uit Jaarverslag 1940 (EF)

1941 begint in dezelfde geest:

 

Het boek verheugt zich op het oogenblik meer dan ooit in een groote belangstelling van jong en oud en deze belangstelling weerspiegelt zich voor een deel in het gebruik der bibliotheken.

Waarna, every cloud has a simple lining: 

De verduistering (na zonsondergang moest men op last van de Duitsers binnen blijven met de gordijnen dicht) heeft het lezen in eigen huis zeer bevorderd. Het is te hopen, dat dit verheugend feit ook in betere tijden zal blijken blijvend te zijn. 

Als de klant tevreden is zijn wij tevreden: 

.... kan met voldoening worden geconstateerd, dat het Katholieke volksdeel van Amsterdam het bezit van zijn Katholieke Openbare Bibliotheken weet te waardeeren.

uit Jaarverslag 1941 (EF)

Het zal de zeer oplettende lezer mogelijk zijn opgevallen dat er ook iets ontbreekt aan Jaarverslag 1941 (hij staat hier in zijn geheel). Geen woord over het vergeefse verzoek van het personeel aan het Bestuur om nu eindelijk eens met een fatsoenlijke salarisregeling te komen. Meer over deze pijnlijke episode in aflevering 41.

verzoek om een salarisregeling, 1941 (EF)

het goede boek

De opgewekte toon zette zich voort in de volgende Jaarverslagen. De kwaliteit van het papier waarop ze getypt waren ging weliswaar verder achteruit, de spirit bleef onverminderd hoog. Het aantal leden steeg spectaculair, in 1942 bijvoorbeeld met 52 procent; de uitleencijfers stegen bijna net zo hard, ondanks dat er veel minder boeken konden aangeschaft.

Waar zo'n oorlog niet allemaal goed voor is.

Met ingehouden trots meldt Jaarverslag 1943 hoe velen door de oorlog hebben leren lezen:

uit Jaarverslag 1943 (EF)

Er ontstonden zelfs zulke pieken in de bezoekersaantallen, dat er beperkende maatregelen moesten worden genomen:

uit Jaarverslag 1943 (EF)

Het enige wat terugliep was het bezoek aan de leeszaal. Maar dit had zo zijn redenen:

uit Jaarverslag 1943 (EF)

de intellectuele slager

'43 Was een zwaar jaar voor het personeel. Dit wordt ook met zoveel woorden vermeld. Een paar bibliothecaresses namen ontslag. Onder hen Maria Coebergh, waarmee  het raadsel is opgelost waar zij toch opeens gebleven was.

 

Er waren nieuwe gediplomeerde krachten nodig om dit gemis te compenseren, én om de handen uit de mouwen te steken vanwege de overstelpende drukte. Alleen, die krachten waren er niet. De enige aanwinst was mej. T. Oomen, een volontaire, tevens de toekomstige echtgenote van de intellectuele slager Hein Bannenberg uit de vorige aflevering. Maar dat wist Trees op dit moment natuurlijk nog niet.
De hoofdtaak van het personeel en tevens de missie van de RKOLB werd in een paar woorden samengevat:

Het goede boek op zoo ruim mogelijke wijze verspreiden.

uit Jaarverslag 1943 (EF)

Tot overmaat van ramp besloot mej. Kroes, hoofd van het nieuwe filiaal Paulus in de Trompstraat, om te trouwen. Met kunst- en vliegwerk kon de boel min of meer overeind worden gehouden.

uit Jaarverslag 1943 (EF)

Ondanks alles wisten de dames toch nog nieuwe voorleesuurtjes te introduceren, en werden er nieuwe catalogi gedrukt. 

In een prikkelend zinnetje in het Jaarverslag 1941 wordt gewag gemaakt van een sociale afdeeling van een industrieel bedrijf waarmee een collectief abonnement werd afgesloten. Wat zou dat voor bedrijf zijn geweest, en waarom wordt het niet bij naam genoemd?

uit Jaarverslag 1941 (EF)

Heel jammer dat de Jaarverslagen over 1944 en 1945 ontbreken, maar we kijken een gegeven paard beter niet in de bek. De overgeleverde Jaarverslagen laten zien dat de Tweede Wereldoorlog een toptijd voor de RKOLB moet zijn geweest.

Jaarverslag 1946 is even blijven liggen. Staat die ook vol met jubelverhalen? We gaan het volgende week zien.

=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=

Lees ook mijn artikel over de geschiedenis van de RKOLB in het juninummer van Ons Amsterdam.

Stijn Fens in Trouw over De Emmastraat Files:

"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."

Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.

Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files:

hier (pdf).

extra service:

Wilt u nieuwe afleveringen voortaan per mail ontvangen? Dat kan nog steeds. Zet in het vak bijna helemaal bovenaan deze pagina, waar nu Email address... staat, uw emailadres.

Staat dat vak er niet? Doe het dan even op een pc/laptop. Op sommige telefoons valt het weg.

Druk nu op de knop Submit rechts, en bevestig het bevestigingsmailtje wat er vervolgens in uw mailbox valt. Dat is alles!

Volgende keer: 55. Overmatige leeswoede. Hier.

Vorige keer: 53. Bannenberg. Hier.