43
D E E M M A S T R A A T F I L E S
D E E M M A S T R A A T F I L E S
opkomst en ondergang van de RKOLB
43. de nieuwe Studiecatalogus
oud papier
Inmiddels weet iedereen nu toch wel dat ik een lichte fetisj heb voor oud papier. Er kan me bovendien niet genoeg op dat oude papier gekliederd zijn. Scheuren, vlekken, vouwen en andere gebruikssporen geven het nog meer karakter. Laten we dus afspreken dat ik mijn fetisj in het vervolg niet meer zal proberen te verbergen.
Deze keer uit de heerlijke schat van de Emmastraat Files vijf dunne fliebertjes die aan elkaar verwant zijn als broers en zussen. Ieder vel weegt nog geen twee gram. Ze ritselen zachtjes van genot als je er langs blaast. Schijnt de zon er doorheen, dan openbaart zich een fijne structuur, vergelijkbaar met de vleugels van een jong elfje dat speels in het prille morgenlicht rondfladdert op een open plek in het bos.
Op het eerste papier plakken een paar knipsels over een pas uitgebrachte Studiecatalogus van de RKOLB. In eerdere afleveringen bespraken we al eens vaker van dit soort vederlichte velletjes verzwaard met opgeplakte berichten. Aanvankelijk dacht ik dat het restanten waren van tentoonstellinkjes voor bibliotheekbezoekers, maar inmiddels begin ik te vermoeden dat dit een vorm van archivering was: krantenberichten over een bepaalde gebeurtenis uitknippen en bij elkaar op een A4-tje plakken, om zo te bewaren voor de eeuwigheid, netjes bij elkaar in ordners. De RKOLB koesterde haar geschiedenis want zonder geschiedenis besta je niet. De RKOLB zelf bestaat inmiddels niet meer, maar zie: dankzij wat er van haar geschiedenis bewaard is gebleven, komt ze weer een beetje tot leven.
Het onderwerp Studiecatalogus staat keurig bovenaan. Daaronder de opgeplakte knipsels. Boven het bovenste is geschreven:
De Obrecht, dat was het parochieblad van de Obrechtkerk, waarvandaan het filiaal zeven jaar daarvoor bijna pal naast de kerk was gesticht, weet u nog? Mis dat mysterieuze rode streepje niet onder het jaartal. We zijn het al vaker tegengekomen. Iemand - een linkshandige vrouw, dat is alles wat we op dit moment weten - heeft onder heel veel jaartallen in de Emmastraat Files rode streepjes gezet. Waarvoor dan? Wisten we het maar.
Deze keer ging het allemaal om de uitgave van een gedrukte catalogus van studieboeken. Rijke stinkerds konden die aanschaffen voor 40 cent. Onderschat het belang van zo'n portable catalogus niet. In de evolutie van de catalogus zit het precies halverwege een ouderwets statisch, alleen ter plekke raadpleegbaar zoeksysteem (doorgaans een verzameling kaartenbakken) en de moderne online catalogus. Met zo'n catalogus in boekvorm kon de bezitter ervan lekker thuis in zijn of haar luie stoel kijken wat voor boeken er allemaal waren. Wat een luxe.
Let wel, deze catalogus bevatte uitsluitend het bezit van het filiaal Augustinus. Maar uit de opgeplakte recensie in De Maasbode - op dat moment verreweg het grootste landelijke katholieke dagblad - valt op te maken dat een vergelijkbare catalogus van het bezit van de hoofdvestiging aan de Herengracht tot voorbeeld heeft gediend.
Een deel van de advertentie, geplaatst in De Obrecht, is frivool diagonaal gezet.
De andere recensie stond een week later in De Obrecht zelf; het staat eronder bijgeschreven met rood potlood, maar is na tachtig jaar flink vervaagd. In plaats van Obrecht lijkt er wel Abrecht te staan. Was de schrijfster werktuigelijk begonnen Augustinus te schrijven? Of wellicht Agnesklok? Dit laatste krijgt hieronder uitleg.
Hoe dan ook, een recensie in het blad van de parochie waarvandaan het filaal ooit was gesticht, dat is natuurlijk twee handen op één buik. Vandaar zelfvleierijen als:
"Sint Augustinus" blijkt niets na te laten om haar leden ter wille te zijn.
Moge de groei van het ledental aan de toewijding van het bestuur beantwoorden.
Lees vooral de tweede zin rustig nog eens, en probeer te bevatten wat hier eigenlijk staat.
Deze recensie leert ons verder dat de catalogus 72 pagina's telde en een stevig trefwoordenregister bevatte. Daar moet heel veel tijd in gezeten hebben, want alles ging nog met de hand. Ze zullen trots zijn geweest, daar in de Emmastraat op nummer 16. Volkomen terecht. En wat een service aan de lener!
De andere vier verrukkelijk ruisende velletjes zijn doorslagen van getikte brieven. In die brieven wordt verzocht om de nieuwe catalogus onder de aandacht te brengen. En dat is zorgvuldig maatwerk. Op het eerste gezicht zijn het vier identitieke brieven. De inhoud van iedere brief is echter zorgvuldig aangepast aan de ontvanger. Wat zou Mej. Snouck Hurgronje hiervan hebben gezegd?
Uiteraard is één van die brieven gericht aan De Maasbode, met een verzoek tot bespreking, en een ander aan De Obrecht.
Brief nummer 3 verwarde me eerst. Den weledelgeb.Heer L.van den Broeke, staat bovenaan. Van den Broeke zat in het bestuur van de RKOLB. Maar omdat ook in deze brief een verzoek staat om in uw blad te worden besproken - die Studiecatalogus dus - werkte hij kennelijk ook bij een katholiek periodiek.
Inderdaad. Toen ik zijn volledige initialen had bepuzzeld, wat een smet trouwens dat ze er in de brief niet bij staan, kon ik hem opeens plaatsen: L.A.P.M. van den Broeke, hoofdredacteur van De Tijd.
Van den Broeke is de staande man links met de mondaine snor. Wat leuk om ook een oude bekende op deze foto aan te treffen: de zeer gerespecteerde theoloog en pastoor Van Noort, derde van rechts. Fantastische prent trouwens, met daarop tevens Carel Elsenburg (in het midden) met drie van zijn zoons. Wat had ik daar graag bij willen zijn. Het tafelkleed, maar vooral de onderlinge vibraties tussen de acht heren, roepen ondanks de enorme verschillen een lichte associatie op met De Staalmeesters.
Brief nummer 4 is gericht aan Kapelaan Knots. Knots was werkzaam bij de Agnesparochie. De Agneskerk zat en zit daar waar de Cornelis Krusemanstraat botst op de Amstelveensweg.
Ook deze brief is een verzoek om reclame te maken voor de Studiecatalogus, en wel in de Agnesklok, het parochieblad.
Het adres op de brief is dat van de pastorie pal naast de kerk, waar de kapelaan woonde. Tegenwoordig staat er een paarse fiets voor de deur, maar verder heeft de tijd hier sinds '37 stilgestaan.
Een paar maanden na het ontvangen van deze brief zou kapelaan Knots getuige zijn van een schokkende gebeurtenis in zijn eigen Agneskerk.
Op een herfstavond, tijdens het Lof, was Knots aan de zijkant van de kerk in het biechthok bezig de biecht af te nemen. Op dat moment kwam pastoor van Beek binnen als bezoeker en wandelde langs het biechthok. Even leek hij iets tegen de kapelaan te willen zeggen. Plotseling zakte de pastoor echter in elkaar. Een andere bron zag hem juist achterover vallen.
Knots stormde zijn hok uit, herkende direct de hopeloosheid van de situatie, aarzelde niet en diende de arme pastoor het Heilige Oliesel toe. Omdat de stervende daarna nog leefde, wist Knots hem ook de pauselijke zegen te geven. Toen even later dokter Beerepoot arriveerde, kon die slechts de dood constateren.
Uiteraard waren de aanwezige gelovigen flink geschrokken. Heel empathisch hebben zij daarna in de kerk nog een rozehoedje gebeden voor de zielerust van de overledene. Deze gebeurtenis zal alle aanwezigen ongetwijfeld nog lang zijn bijgebleven.
=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=
"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."
Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.
Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files:
extra service:
Deze keer uit de heerlijke schat van de Emmastraat Files vijf dunne fliebertjes die aan elkaar verwant zijn als broers en zussen. Ieder vel weegt nog geen twee gram. Ze ritselen zachtjes van genot als je er langs blaast. Schijnt de zon er doorheen, dan openbaart zich een fijne structuur, vergelijkbaar met de vleugels van een jong elfje dat speels in het prille morgenlicht rondfladdert op een open plek in het bos.
Op het eerste papier plakken een paar knipsels over een pas uitgebrachte Studiecatalogus van de RKOLB. In eerdere afleveringen bespraken we al eens vaker van dit soort vederlichte velletjes verzwaard met opgeplakte berichten. Aanvankelijk dacht ik dat het restanten waren van tentoonstellinkjes voor bibliotheekbezoekers, maar inmiddels begin ik te vermoeden dat dit een vorm van archivering was: krantenberichten over een bepaalde gebeurtenis uitknippen en bij elkaar op een A4-tje plakken, om zo te bewaren voor de eeuwigheid, netjes bij elkaar in ordners. De RKOLB koesterde haar geschiedenis want zonder geschiedenis besta je niet. De RKOLB zelf bestaat inmiddels niet meer, maar zie: dankzij wat er van haar geschiedenis bewaard is gebleven, komt ze weer een beetje tot leven.
 |
| "Studiecatalogus", 1937 (EF) |
Het onderwerp Studiecatalogus staat keurig bovenaan. Daaronder de opgeplakte knipsels. Boven het bovenste is geschreven:
 |
| detail (EF) |
rijke stinkerds
Deze keer ging het allemaal om de uitgave van een gedrukte catalogus van studieboeken. Rijke stinkerds konden die aanschaffen voor 40 cent. Onderschat het belang van zo'n portable catalogus niet. In de evolutie van de catalogus zit het precies halverwege een ouderwets statisch, alleen ter plekke raadpleegbaar zoeksysteem (doorgaans een verzameling kaartenbakken) en de moderne online catalogus. Met zo'n catalogus in boekvorm kon de bezitter ervan lekker thuis in zijn of haar luie stoel kijken wat voor boeken er allemaal waren. Wat een luxe.
 |
| Studiecatalogus 1937 (EF) |
Een deel van de advertentie, geplaatst in De Obrecht, is frivool diagonaal gezet.
toewijding
 |
| uit "De Obrecht", maart 1937 (EF) |
De andere recensie stond een week later in De Obrecht zelf; het staat eronder bijgeschreven met rood potlood, maar is na tachtig jaar flink vervaagd. In plaats van Obrecht lijkt er wel Abrecht te staan. Was de schrijfster werktuigelijk begonnen Augustinus te schrijven? Of wellicht Agnesklok? Dit laatste krijgt hieronder uitleg.
Hoe dan ook, een recensie in het blad van de parochie waarvandaan het filaal ooit was gesticht, dat is natuurlijk twee handen op één buik. Vandaar zelfvleierijen als:
"Sint Augustinus" blijkt niets na te laten om haar leden ter wille te zijn.
Moge de groei van het ledental aan de toewijding van het bestuur beantwoorden.
Lees vooral de tweede zin rustig nog eens, en probeer te bevatten wat hier eigenlijk staat.
Deze recensie leert ons verder dat de catalogus 72 pagina's telde en een stevig trefwoordenregister bevatte. Daar moet heel veel tijd in gezeten hebben, want alles ging nog met de hand. Ze zullen trots zijn geweest, daar in de Emmastraat op nummer 16. Volkomen terecht. En wat een service aan de lener!
De andere vier verrukkelijk ruisende velletjes zijn doorslagen van getikte brieven. In die brieven wordt verzocht om de nieuwe catalogus onder de aandacht te brengen. En dat is zorgvuldig maatwerk. Op het eerste gezicht zijn het vier identitieke brieven. De inhoud van iedere brief is echter zorgvuldig aangepast aan de ontvanger. Wat zou Mej. Snouck Hurgronje hiervan hebben gezegd?
 |
| vier ragfijne doorslagen van aanbevelingsbrieven, 1937 (EF) |
L.A.P.M.
Brief nummer 3 verwarde me eerst. Den weledelgeb.Heer L.van den Broeke, staat bovenaan. Van den Broeke zat in het bestuur van de RKOLB. Maar omdat ook in deze brief een verzoek staat om in uw blad te worden besproken - die Studiecatalogus dus - werkte hij kennelijk ook bij een katholiek periodiek.
Inderdaad. Toen ik zijn volledige initialen had bepuzzeld, wat een smet trouwens dat ze er in de brief niet bij staan, kon ik hem opeens plaatsen: L.A.P.M. van den Broeke, hoofdredacteur van De Tijd.
 |
| Het bestuur van de Stille Omgang, 1930 (foto: KNAW) |
een ernstig ongeval
Brief nummer 4 is gericht aan Kapelaan Knots. Knots was werkzaam bij de Agnesparochie. De Agneskerk zat en zit daar waar de Cornelis Krusemanstraat botst op de Amstelveensweg.
 |
| De Agneskerk, na 1905 (Beeldbank) |
Ook deze brief is een verzoek om reclame te maken voor de Studiecatalogus, en wel in de Agnesklok, het parochieblad.
 |
| brief van de RKOLB aan Kapelaan Knots, 1937 (EF) |
Het adres op de brief is dat van de pastorie pal naast de kerk, waar de kapelaan woonde. Tegenwoordig staat er een paarse fiets voor de deur, maar verder heeft de tijd hier sinds '37 stilgestaan.
 |
| Amstelveenseweg 161. Kapelaan Knots woonde hier destijds. Helemaal rechts de kerk (Google Maps) |
Op een herfstavond, tijdens het Lof, was Knots aan de zijkant van de kerk in het biechthok bezig de biecht af te nemen. Op dat moment kwam pastoor van Beek binnen als bezoeker en wandelde langs het biechthok. Even leek hij iets tegen de kapelaan te willen zeggen. Plotseling zakte de pastoor echter in elkaar. Een andere bron zag hem juist achterover vallen.
Knots stormde zijn hok uit, herkende direct de hopeloosheid van de situatie, aarzelde niet en diende de arme pastoor het Heilige Oliesel toe. Omdat de stervende daarna nog leefde, wist Knots hem ook de pauselijke zegen te geven. Toen even later dokter Beerepoot arriveerde, kon die slechts de dood constateren.
Uiteraard waren de aanwezige gelovigen flink geschrokken. Heel empathisch hebben zij daarna in de kerk nog een rozehoedje gebeden voor de zielerust van de overledene. Deze gebeurtenis zal alle aanwezigen ongetwijfeld nog lang zijn bijgebleven.
 |
| het overlijden van Pastoor van Beek. De Maasbode, 19 oktober 1937 (Delpher) |
De recensies en de correspondentie over de Studiecatalogus kunnen hier in detail worden bekeken. Van de Studiecatalogus zelf lijkt helaas geen enkel exemplaar de jaren overleefd te hebben.
=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=
Stijn Fens in Trouw over De Emmastraat Files:
"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."
Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.
Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files:
hier (pdf).
extra service:
Wilt u nieuwe afleveringen voortaan per mail ontvangen? Dat kan heel simpel. Zet in het vak bijna helemaal bovenaan deze pagina, waar nu Email address... staat, uw emailadres.
Staat dat vak er niet? Doe het dan even op een pc/laptop. Op sommige telefoons valt het weg.
Druk nu op de knop Submit rechts, en bevestig het bevestigingsmailtje wat er vervolgens in uw mailbox valt. Dat is alles!
Volgende keer: 44. Nummer 1. Hier.
Vorige keer: 42. Het terreurinstituut Idil. Hier.
