36. Heerlijk straalt het zonlicht binnen

36
D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

opkomst en ondergang van de RKOLB

verslag van de opening, "De Obrecht", 10 mei 1935 (EF)

36. Heerlijk straalt het zonlicht binnen

fragment 1: beter. verpl.

1e fragment van verslag van de opening, "De Obrecht", 10 mei 1935 (EF)

Nu dan het krantenstukje dat drie afleveringen terug al even werd aangestipt. De datum is 10 mei 1935. Het zit op een vel papier geplakt. 

Er is iets merkwaardigs aan de hand. Kijk goed naar de bovenkant (fragment 1). Eerst heeft iemand boven de vette kop R.K. OPENBARE LEESZAAL EN BIBLIOTHEEK met potlood de afkorting: betr. verpl. gekalkt. Die staat voor betreft verplaatsing. Maar dat had u zelf al geëxtrapoleerd uit de beschikbare informatie. Eronder die datum: 10-5-35.

Daarna heeft ze zich bedacht, zo lijkt het, het artikel uit- of bijgeknipt - de schaar is nog net door de bovenkant van betr. verpl. heen geratst - en het vervolgens op een vel schrijfpapier geplakt. Daarboven heeft de knappe knipster bron en datum wat uitgebreider en met inkt op het schrijfpapier genoteerd. Ook: betr. b. verplaatsing met een streep onder plaats, om het te accentueren. Verpláátsing. U begrijpt wat die b. in deze context betekent.

Waarom al dit gedoe? Voor een tentoonstelling? Maar voor wie? Wanneer? En: hoeveel tijd heeft er gezeten tussen uitknippen en opplakken? Konden we dergelijke vragen beantwoorden, dan was het mysterie van de Emmastraat Files waarschijnlijk opgelost.

fragment 2: vijf dagen

2e fragment van verslag van de opening, "De Obrecht", 10 mei 1935 (EF)

Lees bovenstaande regels (fragment 2) even, laat ze op u inwerken. In vijf dagen tijd alle boeken inpakken, verhuizen en weer uitpakken klinkt best als te doen toch? 

Schijn bedriegt. Lichtzinnigheid is de grootste vijand van alle bibliotheekverhuizingen. Iedereen die wel eens met dit bijltje heeft gehakt, kent een paar van de valkuilen, maar niemand kent ze allemaal.
Want hoe zorg je ervoor dat alles in de nieuwe kasten past? De gevolgen van het maken van een klein foutje in de planning kunnen catastrofaal zijn. Er mag niet ergens een plankje of een kast of een doos boeken over het hoofd worden gezien, want dan is de verhuizer gesjochten, en kan hij of zij opnieuw beginnen vanaf het punt waar het mis is gegaan. Ook het feit dat er in de ene periode meer lege plankruimte is omdat er jaarlijks terugkerende pieken zijn in het aantal uitleningen, moet niet uit het oog worden verloren. Dit verschijnsel kan nog worden verergerd indien er voortvarend werd besloten om de bezoekers vóór de verhuizing werden opgeroepen om zoveel mogelijk boeken te lenen, zodat die niet hoefden te worden verhuisd. Dan blijkt een paar weken na de verhuizing opeens dat er veel te weinig kastruimte is om de collectie te plaatsen.

Maar dat is nog niet alles. Doorgaans worden de boeken bij een verhuizing versleept naar anderssoortige kasten met kortere planken (nooit langere), of met minder planken per kast (het zijn er nooit meer). Ook is de opstelling nooit hetzelfde omdat de nieuwe ruimtes nu eenmaal niet hetzelfde zijn.
Pas echt ingewikkeld wordt het als we beseffen dat er oude kasten van de Obrechtstraat zijn verplaatst naar de Emmastraat. Die kasten moesten eerst dus leeg. Zie onderstaande passage in de offerte van Rodenberg. 

Offerte van Rodenberg, 1935, fragment (EF)

Last but not least: elke openbare bieb bestaat uit een veelheid van collecties, die gescheiden van elkaar op hun nieuwe plek terecht moeten komen.

Is het gezien het bovenstaande vreemd dat de schrijver van dit blog tijdens zijn lange leven zeer vele openbare bibliotheekverhuizingen heeft zien te ontaarden in een slagveld; in chaos, de natuurlijke vijand, the horror, van de bibliothecaris?

Daarom een advies: doe het niet zelf! Ga niet op eigen houtje een openbare bibliotheek verhuizen! Daar zijn gespecialiseerde bedrijven voor. 
Geldgebrek, dus toch wél zelf doen? Ga dan niet over één nacht ijs, maak tekeningen, maak berekeningen, meet alles drie keer op, en laat dit ook nog door minstens twee anderen doen, onafhankelijk van elkaar. Vergelijk daarna de resultaten. Ergens een verschil? Begin opnieuw! Want een bibliothecaris is geen boekhouder, en andersom.

chaos, de natuurlijke vijand van de bibliothecaris (eigen foto)

Het klinkt zo simpel zoals het is geformuleerd in fragment 2. Even een paar daagjes dicht, de boel inpakken, verhuizen, de boel uitpakken.
Niet dus. Er is eerst een administratie gemaakt voordat met het inpakken begonnen werd. Het meetlint is ontebare malen uitgerold, er zijn berekeningen gemaakt. Vervolgens heeft men de boel zodanig in genummerde of gelabelde dozen of kratten gedaan, dat er efficiënt weer kon worden uitgepakt aan de hand van een schema. De luxe om alles eerst maar eens op de nieuwe plek neer te gooien is er eenvoudigweg niet. Alles staat vol, er is geen ruimte, de kont kan niet worden gekeerd, het is een schuifspelletje met altijd maar één lege plek, wat men ook doet. Het moet dus meteen op zijn goede plek in de nieuwe kast. 

De dames van filiaal Augustinus hebben hier van tevoren over nagedacht, en hard ook. Zeker weten dat de heldere geest Bep Damen vanuit haar directiekamer aan de Herengracht ook nog even langs is geweest om haar licht te doen schijnen. We kunnen er daarom van uit gaan dat dit stukje voor parochieblad De Obrecht is geschreven door iemand die er geen verstand van had en die er niet bij is geweest.

fragment 3: directrice helpt mee

3e fragment van verslag van de opening, "De Obrecht", 10 mei 1935 (EF)

Fragment 3 gelezen? Nu wordt het even opletten. Die directrice van het filiaal Mej. Hermans kenden we nog niet. Zij was kort daarvoor, in augustus '34, sloddervos Tiny Janssen opgevolgd, die we hebben ontmoet in aflevering 25. Tiny moet niet worden verward met de bovengenoemde assistente Mej. Jansen: dat is Bep Jansen met één s, bekend van aflevering 24.

eervol ontslag van Tiny Janssen. Bibliotheekleven, 1934 (Delpher)

Kroes, Ribourdouille en Vorstman blijven grote onbekenden; niets en nergens is er over hen iets terug te vinden. Vooralsnog. Maar kennelijk werkten ze op dat moment in de Centrale aan de Herengracht.

Bep Damen kennen we natuurlijk wél, heel goed zelfs inmiddels; zij was het die veertien jaar eerder, in '21, als leerlinge van de R.K. H.B.S. voor Meisjes, een saai verhaaltje schreef voor het schoolblad Knoppen. Het ging over zaadjes die een beetje konden praten; het hele verhaaltje staat hier. Van dat blad was ze toen redactrice. Tof dat zij ook nog even kwam meehelpen, want kom daar vandaag de dag maar eens om: een directeur of directrice die de mouwen opstroopt als er ergens getild moet worden. De dame Coebergh kennen we nog niet, althans u niet, maar daar gaat binnenkort verandering in komen. En hoe!

fragment 4: meer ruimte

4e fragment van verslag van de opening, "De Obrecht", 10 mei 1935 (EF)

De Emmastraat is dus toch groter dan de Obrechtstraat, blijkt uit fragment 4. Laten we niet vergeten dat beide locaties oorspronkelijk woonetages waren. 
De volwassenenafdeling kwam nu op de beletage. In de achterkamer op de begane grond was de boekerij en vermoedelijk ook een zeer klein leesgedeelte. De uitlening bevond zich vooraan op de begane grond: boeken gappen was dus er niet bij, voor zover katholieken zich daar al aan bezondigden.

Hier, vooruitlopend op een toekomstige aflevering, een foto uit de Emmastraat Files van precies deze afdeling maar dan dertig jaar later, om een indruk te geven hoe krap alles was. Helemaal achteraan de deuren naar de achtertuin. Daar kon je dus niet doorheen.

Emmastraat 16: achterkamer begane grond, 1965 (EF)

Oh. In dat 4e fragment hierboven klaagt de auteur van het Obrecht-artikel dat het steeds meer ruimte kostte om de collectie up to date te houden. 

Die auteur mag dan een goede katholieke sigarenverkoper of een koster of zelfs een klokkenluider zijn geweest, maar van het runnen van een openbare bibliotheek had hij geen kaas gegeten. Up to date houden betekent niet alleen nieuwe boeken kopen, maar ook oude en/of slecht lopende boeken afschrijven. Wederom blijkt dus dat de schrijver van het artikel zelf niet in het vak zat.

fragment 5: heerlijk straalt

5e fragment van verslag van de opening, "De Obrecht", 10 mei 1935 (EF)

De Jeugdafdeling zat nu op de eerste etage, en de zon scheen heerlijk naar binnen, zo lezen we. Katholieke kindertjes hebben thuis geleerd om heel zacht te lopen. Fijn voor de volwassenen op hun afdeling, die er pal onder zat, op de beletage.

fragment 6: de eerste klantjes

5e fragment van verslag van de opening, "De Obrecht", 10 mei 1935 (EF)

 Dat er al kinderen naar binnen wisten te glippen nog vóór de officiële opening, is natuurlijk een bescheiden succesje. Om dan als bibliothecaresse tegen drie uur maar liefst vijftig kinderen voor de deur te zien trappelen van ongeduld, dat moet een prachtige start zijn geweest van dit nieuwe filiaal. Wat toen nog niemand wist: de meeste kinderen die toen stonden te trappelen, waren al met de VUT tegen de tijd dat de bibliotheek uit de Emmastraat zou verdwijnen, een halve eeuw later. Maar ik loop op de zaken vooruit.

=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=

Stijn Fens in Trouw over De Emmastraat Files:

"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."

Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.

Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files:

hier (pdf).

extra service:

Wilt u nieuwe afleveringen voortaan per mail ontvangen? Dat kan heel simpel. Zet in het vak bijna helemaal bovenaan deze pagina, waar nu Email address... staat, uw emailadres.

Staat dat vak er niet? Doe het dan even op een pc/laptop. Op sommige telefoons valt het weg.

Druk nu op de knop Submit rechts, en bevestig het bevestigingsmailtje wat er vervolgens in uw mailbox valt. Dat is alles!

Volgende keer: 37. Stilte voor de storm. Hier.

Vorige keer: 35. De Negen Kiekjes. Hier.