29. werkzaamheden (3)

29
D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

opkomst en ondergang van de RKOLB

29. werkzaamheden (3)

Verder met het ontleden van deze brief met werkzaamheden (1933) van de vorige keer.

"echt gezonde Nrd. Br. humor"

Ineke doet de rekening van de Boekcentrale. 
Bedoeld wordt: N.V. de R.K. Boekcentrale. Die bevond zich aan het begin van de Keizersgracht in Amsterdam, en gaf zelf ook boeken en brochures uit. Dat konden moppenboeken zijn maar ook serieuzer werk, zolang het maar door de katholieke beugel kon.

advertentie voor een uitgave van onder andere de R.K. Boekcentrale, 1930 (Delpher)

nog een uitgave van de R.K. Boekcentrale (Delpher)

Vier getypte zinnetjes die bomvol met catalogusklusjes staan die Ineke mocht opknappen. Cataloguswerk was precisiewerk en zeer arbeidsintensief. In die tijd beschouwde men vrouwen bij uitstek als geknipt voor vrouwen. Echter was niet iedereen het daar mee eens. Deze discussie speelde in de hele Nederlandse openbare bibliotheekwereld; niet alleen in de rooms-katholieke bieb, maar bijvoorbeeld ook bij de "gewone" Amsterdamse OLB. In een latere aflevering van de Emmastraat Files hoop ik op deze interessante botsing van meningen terug te komen.

een tussendoortje: Annie Gebhard

Nou vooruit. Hier alvast een voorproefje: een kort fragment van een kladversie van een interview met de legendarische Annie Gebhard. Zij was van 1927 tot 1949 directrice van de heidense Openbare Leeszaal en Bibliotheek (OLB). 
Dit interview kan met een slag om de arm worden gedateerd op eind jaren '30. In welk periodiek het terecht moest komen en of het daar uiteindelijk ook in verscheen, wordt nog onderzocht. Zo te zien is het de versie van vóór publicatie, waarin de geïnterviewde de tekst nog even naliep. Uniek materiaal, afkomstig uit een vrijwel nog onontgonnen archief met de correspondentie van Gebhard, nooit eerder gepubliceerd of zelfs vertoond.

Annie Gebhard, interview vóór publicatie, eind jaren '30 (OBA archief)

De correcties zijn van Gebhards eigen hand. Heel veel heeft ze niet aan te merken, maar er is één uitzondering. Let op hoe driftig ze te keer gaat in de passage over het bibliotheekwerk dat met name vrouwen op het lijf geschreven zou zijn. Annie heeft haar hele onkorte leven lang (1883-1975) hartstochtelijk gepleit voor méér mannen in de openbare bibliotheek. Tevergeefs, kunnen we inmiddels wel concluderen, want nog steeds houdt het niet over.

Annie Gebhard, pagina 3 van een interview met correcties, eind jaren '30 (OBA archief)

bloemen water geven

Nu komen we bij de klusjes onder de rubriek Voor iedereen. Dus niemand kon hier denken: "Oh, dat doet Maria wel, of anders Ineke." 
Voor de zekerheid is Iederen morgen onderstreept. Nee, niet van: Huh, die stempels insmeren doen we morgen wel weer, hoor. Een dergelijke mentaliteit zou alleen maar leiden tot wanorde en anarchie, en uiteindelijk tot de ondergang.
Nu we dat interview met Annie Gebhard van de OLB toch nog in de buurt hebben liggen: ook zij onderstreept hierin het belang van orde en netheid. Dit gebeurt weliswaar in een lange verhandeling die ze bij nader inzien toch niet interessant genoeg vond voor publikatie - er is een streep doorheen getrokken:

Annie Gebhard, pagina 5 van een interview met correcties, eind jaren '30 (OBA archief)

Bibliothecaresses blijven bibliothecaresses, of ze nu naar de kerk gaan of niet. De sterke drang naar orde en netheid in dit vak - ook de dwangmatige uitwassen daarvan, die her en der immer voortwoekeren en een eigen leven leiden - onttrekt zich aan iedere vorm van Verzuiling.

Boven de bloemen water geven. 
Sinds eind '32, toen Harbert de Vries eindelijk was opgehoepeld uit de Jacob Obrechtstraat, bestond er een aparte Jeugdafdeling op de beletage, dat weten we inmiddels. Op de verdieping erboven zat de rest van de bieb. Die was daar op 22 februari '30 gesticht en ingezegend, u herinnert het zich nog dankzij uw fabelachtige geheugen. 

Zodoende weten we nu dat bij de Jeugd op de beletage ook de administratie werd gedaan. Daar moet ook dit overzicht van werkzaamheden zijn geschreven; vandaar: boven de bloemen water geven. 



Verder ligt er nog een pak witte kaarten om boven in te steken. 
Insteken is zo'n heerlijke bibliotheekterm die met het verdwijnen van de kaartcatalogus in onbruik is geraakt. De term ontsluiting heeft gelukkig geen last gehad van de automatisering van het bibliotheekwezen.

'n stel fiche's van de titelcat. boven.
Mogelijk maakten die deel uit van een uitgebreidere catalogus, waarin ook het bezit van de Centrale aan de Herengracht zat. Maar waarom zou alleen godsdienst zijn onderverdeeld? En waarin eigenlijk?

das nordostbirmanisch-west-yünnanesische Hochgebirgsgebiet

Tenslotte de duitsche boeken van Handel Mazzetti.
Heinrich Handel-Mazzetti (1882-1940) was een bijzonder vitale Oostenrijkse botanicus. Je zou niet meteen hebben verwacht dat de RKOLB boeken van hem bezat, en nog wel in het Duits. Een daarvan was Das nordostbirmanisch-west-yünnanesische Hochgebirgsgebiet uit '27. Die man wist heel goed waarover hij schreef. Je ziet aan zijn verweerde kop dat hij meer van wandelen hield dan van schrijven. Zo op het oog maakt hij een weinig katholieke indruk.
Dat klopt, want hij is het ook niet.

Heinrich Handel-Mazzetti

Gelukkig bestond er ook een schrijfster en dichteres  Enrica von Handel-Mazzetti. Het was niet eens de zus van Heinrich. Zij leefde van 1871 tot 1955, en woonde in Linz. Helaas zou ze vreselijk fout worden in de oorlog, maar dat konden ze uiteraard nog niet weten in 1932, daar op filiaal Augustinus in de Jacob Obrechtstraat te Amsterdam.

Enrica von Handel-Mazzetti (Adalbert-Stifter-Institut)

Enrica toonde niet alleen een stuk katholieker dan Heinrich, maar ze was het ook. Kijk maar eens goed naar die foto.

Hier twee passages uit een lyrische recensie van de nieuwe katholieke historische roman Stephana Schwertner, in De Tijd uit 1916. De voornaam is verkeerd gespeld als Eurica. Dergelijke spelfouten kwamen vaak voor in een tijd dat de zetter zich nog moest behelpen met handgeschreven bronnen.

Bij Handel-Mazzetti spuit het er uit, ze gooit er een lied tusschendoor... [....]
O, dat lekker dialect als een appel in den mond van een dorstigen jongen! 

De begeesterde recensent lijkt de auteur in lyriek naar de kroon te willen steken.

recensie van een boek van Handel-Mazzatti,  De Tijd, 20 nov 1916 (Delpher)

Nog even terug naar de Werkzaamheden, laatste zin. 
Onder haar boeken lag dus byna lles wat voor deze werkzaamheden noodig is. Wel een merkwaardige plek om fiche's en witte kaarten te bewaren.

=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=

Artikel in het blad van het KDC over de fantastische foto uit aflevering 14 staat hier.

Stijn Fens in Trouw over De Emmastraat Files:

"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."

Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.


Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files hier (pdf).

extra service:

Wilt u nieuwe afleveringen voortaan per mail ontvangen? Dat kan heel simpel. Zet in het vak bijna helemaal bovenaan deze pagina, waar nu Email address... staat, uw emailadres.

Staat dat vak er niet? Doe het dan even op een pc/laptop. Op sommige telefoons valt het weg.

Druk nu op de knop Submit rechts, en bevestig het bevestigingsmailtje wat er vervolgens in uw mailbox valt. Dat is alles!

Volgende keer: 30. Toetie Feitz en het Verborgen Pad. Hier.

Vorige aflevering: 28. Werkzaamheden (2). Hier.