34. Verhuizen!

34
D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

opkomst en ondergang van de RKOLB

34. Verhuizen!

J.F. Rodenberg, homo universalis

Belofte: aan het eind van deze aflevering volgt een bonus voor iedereen.

Die papieren van de vorige afleveringen op de vierkante millimeter bestuderend krijg je wel een beetje een idee van hoe die verhuizing van de Obrechtstraat naar de Emmastraat in zijn werk is gegaan.
Eerst heeft het Bestuur van de RKOLB een offerte gevraagd aan die homo universalis van de vorige aflevering, de bouwkundige, makelaar, timmerman én aannemer J.F. Rodenberg. 
Op 10 april 1935 - dat is precies drie weken vóór de opening - stuurde deze een rapportje retour naar de Wel Ed Heeren van het bestuur, daar aan de Herengracht. Hierin een overzicht van de te verrichten werkzaamheden én een begroting.

(EF)

In dat overzicht staat ook een advies om de vloer in de achterkamer van de nieuwe locatie in de Emmastraat te verstevigen, ongetwijfeld om al die zware kasten vol met boeken te kunnen dragen. Er zijn zelfs twee kruizen voor dat advies gekrabbeld, eerst een dikke, en daarna voor de zekerheid nog een dunne. In de overdaad van die twee kruizen herken ik de rommelige stijl Ineke Jansen, ja die van de Werkzaamheden. Zij was filiaalhoofd, dus zij zal deze doorslag van de offerte van Rodenberg ontvangen hebben. In de hele offerte is verder geen kruis te bekennen, maar op die ene plek staan er dus maar liefst twee. Dat linker kruis staat daar gewoon te verpieteren van overbodigheid. 

(EF)

Rodenberg is vervolgens aan de slag gegaan, zoals op de rekening te zien is die hij de maand erop al indiende. We lezen dat hij allerlei materialen uit het oude pand heeft verwijderd en opnieuw gebruikt. De verhuizing zelf heeft nam hij echter óók voor zijn rekening: deze man kon echt alles.

Hieronder het briefhoofd van het papier dat hij gebruikte. Het is een tikkeltje amateuristisch gezet   met   al   die   spaties. De doorhaling van het adres is natuurlijk ook niet zo fraai. 

J.F. Rodenberg: briefhoofd (EF)

de blauwe bus

Wel mooi is zijn jaloers makende Gemeentegironummer: R 409. Die R stond voor Rodenberg.
Amsterdam beschikte vanaf de jaren 20 tot begin jaren 80 over een eigen girodienst. Geld maakte je over door een soort van ponskaart in te vullen en die zonder envelop in een speciale blauwe girobus te gooien. In het kloeke model hieronder zat de gleuf bijna bovenaan. Je kon de ponskaart naar de bodem horen dwarrelen. Fantastische combinatie van vormgeving en gebruiksgemak; het was gewoon een feest om geld over te maken. Tegenwoordig moet je een nerd zijn om een overboeking te kunnen doen. Een bankrekeningnummer bestaat inmiddels uit 18 karakters. Die onverwoestbare blauwe bussen straalden betrouwbaarheid uit.

Gemeentegirobus (Wikipedia)

Hompe Jr.

Tegelijk met bouwkundige/makelaar/timmerman/aannemer/verhuizer Rodenberg was de meubelmaker en behanger Hompe Jr. op beide locaties bezig. Hij haalde het linoleum uit het oude pand en legde het op de nieuwe locatie. Aan geldsmijterij deden ze niet in de crisisjaren. Daarna trouwens ook niet: eenvoud en soberheid kenmerken de hele geschiedenis van de RKOLB.

Linoleum verplaatst door Hompe Jr. (EF)

Er staat nog 4e mei voorgekrabbeld. Op 5 mei ging de nieuwe bieb open, dus vermoedelijk is er die laatste dagen nog flink doorgewerkt.

Beide rekeningen van Hompe Jr. die aan ons zijn overgeleverd dragen de datum 8 augustus, toen de nieuwe bibliotheek al drie maanden geopend was. Aardig detail is dat de RKOLB kennelijk een aanbetaling heeft gedaan voordat Hompe Jr. aan het werk ging.

aanbetaling aan Hompe Jr. (EF)

Tandarts zoekt werkkring.

Wie of wat zat er in de Emmastraat 16 voordat filiaal Augustinus erin trok? Oude telefoongidsen en een snufje genealogie geven uitsluitsel. Het spoor leidt naar de jonge advocaat-procureur A. (“Bram”) Rodrigues de Miranda. Die was in 1931 op zijn 22e getrouwd. Ging het stel toen meteen in de Emmastraat wonen, boven een tandarts die niet aan werk kon komen?

Algemeen Handelsblad, 4 december 1931 (Delpher)

Algemeen Handelsblad, 5 april 1932 (Delpher)

Of wachtten ze tot deze tandarts verhuisd was, en namen ze meteen de beletage? We weten het niet, maar in ieder geval woonden ze in 1934 op dat adres.

Telefoongids, 1934 (Delpher)

In '36 verhuisden ze naar de Dufaystraat, zo'n 150 meter verderop, en het jaar daarop alweer naar de Weesperzijde 7: een dik pand aan de Amstel. De zaken gingen kennelijk goed.

Telefoongids, 1937 (Delpher)

Je zou bijna niet geloven dat Bram net als zijn beroemde oom een sociaal-democraat was. Toch kunnen we dat voorzichtig opmaken uit dit merkwaardige krantenstukje uit 1932. Ook de Roden hadden zich verzuild. Ik denk dat De Miranda de huisadvocaat van de S.D.A.P. was.

uit Het Volk, 9 september 1932 (Delpher)

angst voor wat geweest is

Ja, onze advocaat-procureur was de neef van de legendarische joodse wethouder Monne de Miranda, inderdaad: die van het bad. Monne zou in 1942 op gruwelijke wijze worden vermoord in Kamp Amersfoort.

Is ook Bram in een concentratiekamp terechtgekomen, en misschien nog erger? Hij staat ieder jaar nog keurig in het telefoonboek: 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939. Uit de editie van 1940 is hij echter verdwenen.
Met terugwerkende kracht vreesde ik het ergste. Vreemd hoe je bang kan zijn voor iets wat al gebeurd is.
Maar gelukkig: in september '39 is hij geëmigreerd naar New York, met zijn gezin neem ik aan; hij zal de bui hebben voelen hangen.

persoonskaart van A. Rodrigues de Miranda (Amsterdam Bevolkingsregister)

Bram Rodrigues de Miranda stierf in 1978 in de Verenigde Staten.

bonus: de Heukers

Tot slot van deze aflevering de beloofde bonus.
De Beeldbank geeft twee intrigerende treffers voor het adres Emmastraat 16. Het zijn foto's uit het archief van Merkelbach, en er staan leden op van de familie Heukers, die aan de stijl van de foto's te zien nog vóór De Miranda op dit adres hebben gewoond. Te mooi om hier niet te vermelden. Zoek ook uw eigen adres eens op in de Beeldbank, die geweldige service van de gemeente van onze prachtige stad. Merkelbach rekende vóór de oorlog half Amsterdam tot zijn clièntèle. Zijn gehele archief is onlangs toegevoegd aan de Beeldbank. Wat een gratis genot.

Kaartsysteem Merkelbach: Heukers (Beeldbank Amsterdam)

Kaartsysteem Merkelbach: Heukers (Beeldbank Amsterdam)

=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=O=

Stijn Fens in Trouw over De Emmastraat Files:

"Prachtige geschiedschrijving. Achteruitdenken en voorzichtig omwoelen tot je meer weet."

Lees Stijns hele tot nadenken stemmende column, over het belang van de tijd nemen voor dingen, hier.

Artikel van Wim Keizer in Bibliotheekblad over De Emmastraat Files:

hier (pdf).

extra service:

Wilt u nieuwe afleveringen voortaan per mail ontvangen? Dat kan heel simpel. Zet in het vak bijna helemaal bovenaan deze pagina, waar nu Email address... staat, uw emailadres.

Staat dat vak er niet? Doe het dan even op een pc/laptop. Op sommige telefoons valt het weg.

Druk nu op de knop Submit rechts, en bevestig het bevestigingsmailtje wat er vervolgens in uw mailbox valt. Dat is alles!

Volgende keer: 35. De Negen Kiekjes hier.

Vorige keer: 33. De Emmastraat (2) hier.