9. Bep

9 
D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

verzuiling en ontzuiling van de openbare bieb

9. Bep

Het was een ontdekking.

Een paar weken geleden ging de aflevering The A-Team online. Onderwerp was onderstaande foto, lange tijd verstopt tussen de Emmastraat Files omdat ie zo klein is.

Ik probeerde dit gezelschap op de foto te duiden als het eerste team bibliothecaresses van filiaal Augustinus in de Obrechtstraat. Het had er immers tot nog toe op had geleken dat de focus, de bestaansreden van de mysterieuze Emmastraat Files dit filiaal was, opgericht op die zonnige zaterdag in de winter van 1930. Sommige details op dit prachtige miniatuurtje zaten die theorie echter in de weg. Ik besloot het even te laten rusten, hopend op nieuwe aanwijzingen.

Ik hoefde niet lang te wachten. Nog diezelfde avond raakte ik verzeild in het enorme fotoarchief van het Katholiek Documentatie Centrum. Wat zeg ik, ik verdronk er bijna in, want hier ligt anderhalve eeuw aan beeldmateriaal over het Rijke Roomse Leven opgeslagen. Raad eens wat ik daar aantrof? The A-Team! Diezelfde foto! Met deze beschrijving:

Bovendien zat er in dat archief, maar op een heel andere plek, een foto die seconden voor of na die van hierboven moet zijn geschoten. Die komt de volgende keer. Tezamen vormen ze... een film van twee beeldjes.

Die simpele datering ('39) en locatie (Herengracht 415) gooit alles overhoop. Wat zijn de  consequenties voor de betekenis van de Emmastraat Files?

Maar eerst wil ik graag de lezer voorstellen aan Mej. E.M. (Bep) Damen; zittend, tweede van links dus. Bekijk haar eens goed. Tot nog toe leidde ze een onopvallend bestaan in dit blog, maar deze vrouw is de spin in het web.

Bep Damen (detail groepsfoto, EF)

Vorige aflevering (8. Versterven voor dummies): hier.
Volgende aflevering (10. Een fotoshoot in '39): hier.

8. versterven voor dummies

8 
D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

verzuiling en ontzuiling van de openbare bieb

 

8. versterven voor dummies

katholieke gebruiken uit de vorige eeuw

Op pagina 1 van de Wordingsgeschiedenis, het handgeschreven stuk uit 1930 dat ik de vorige twee afleveringen uit elkaar heb gerafeld, komt het begrip zich versterven voor:

De werkzaamheden door het leekenapostolaat werden naar de aard deszelve onderscheiden in min of meer bespiegelenden aard, zoals bidden, zich versterven enz. en in die van meer bedrijvigen of meer practischen aard.

In modern Nederlands: de leken die waren ingezet tot de uitbreiding van het geloof hadden aparte taken. Sommige waren bespiegelend, zoals bidden en zich versterven. Andere taken waren meer praktisch.
Ik kende het begrip versterven in de gangbare betekenis van stoppen met eten en drinken, met het doel de dood te bespoedigen.

tante Ans

Er blijkt echter ook een heel ander soort versterving te bestaan. Op een van de pagina's  van De Obrecht van februari 1930 waarover ik hier al schreef, onderdeel van de Emmastraat Files, legt tante Ans dit geduldig uit aan nieuwsgierige kinderen, maar vandaag ook aan ons. Hier drie passages uit haar column Onder Vriendjes:

een goed humeur

Versterving is dus een techniek die je helpt om weerstand te bieden aan je eigen zwakheden. Loop je te saggerijnen? Doe gewoon een groote versterving! Sluit je ogen, concentreer je, en zeg tegen jezelf: "Kappen met die onzin."
Open nu je ogen en doet het gewoon! Het volgende moment heb je weer een goed humeur. 
Of je hebt trek in een koekje maar je hebt er al drie op, en haat je eigen vraatzucht. Je voelt de begeerte opkomen. Nog eentje dan....
Nee! Gooi er een verstervinkje tegenaan. Dicht die ogen! Concentreer je. Zeg tegen jezelf: "Geen koekjes meer", en hup, de koektrommel gaat weer dicht, het moment van verleiding is voorbij. En nee, dat hoeft heus niet alleen in de Vastentijd, waar deze methode ooit speciaal voor was bedoeld.

kleine stapjes

De techniek van het zich versterven spreekt me bijzonder aan, los van de religieuze context die het vroeger had. Het is een zeer eenvoudige en effectieve methode om eindelijk eens werk te maken van dat consuminderen wat we al heel lang wilden, om ons steentje bij te dragen aan het redden van de planeet. Versterving leidt tot matigheid - en in het kielzog een duurzaam leven.

Maar ook gaat het nu lukken om aangename mensen te worden, prettig in de omgang, vriendelijk en hulpvaardig. En doe je het niet voor God, doe het dan gewoon voor moeder Aarde, of voor jezelf, of voor anderen. Kleine stapjes, kleine gebaren, hoe ver je daar mee komt.
Daarom mijn oproep aan de lezer: Versterf, mens!

Hieronder het hele stuk van tante Ans.

Uit De Obrecht, februari 1930 (EF)

de volgende keer:

een bijzondere ontdekking.

Vorige aflevering (7. Het manuscript (2)): hier.
Volgende aflevering (9. Bep): hier.

7. Het manuscript (2)

7 
D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

verzuiling en ontzuiling van de openbare bieb

7. Het manuscript (2)

In de vorige aflevering de eerste drie pagina's. We waren gestopt op het moment dat de commissie ter oprichting van een RKOLB en de stichting Geloof en Wetenschap aan de Herengracht elkaar in de armen vielen. Hieronder zullen we zien wat liefde al niet vermag, en tot welke enorme offers echte liefde een mens kan bewegen. We gaan verder bij pagina drie halverwege. De tekst in zwart en cursief is de transcriptie, blauw is mijn commentaar.

Pagina 3 (vervolg)

één

Wij waren één geworden. De commissie verheugde zich daarover bijzonder, omdat de eenheid onder katholieken toch niet alleen noodig is in een verkiezingstijd ter bevordering eener christelijke politiek, maar ook alleszins gewenscht is ter bevordering van het katholieke element in de zoo veelzijdige lectuur. 

Een oproep om te komen tot een sterke katholieke identiteit door het bundelen der krachten.

Verdeeldheid leidt tot versnippering van krachten en kan aan het na te streven doel dan ook nimmer bevorderlijk zijn. Moge dit ook begrepen worden door de vele in Amsterdam werkende R.K. bibliotheken, opdat... 

pagina 4

..... in het belang van de gewichtige zaak, welke wordt voorgestaan er in Amsterdam kome één katholiek cultureel centrum met geleidelijk meerdere filialen voor alle standen.

De ambities zijn groot en duidelijk: komen tot centralisatie van Amsterdamse katholieke culturele instellingen. De toevoeging voor alle standen lijkt wellicht wat overbodig maar is het niet; het was al gebleken dat openbare bibliotheken een minder grote aantrekkingskracht uitoefenden op de groep die juist het meest diende te worden ontwikkeld: de arbeidersklasse.

Jan met de katholieke pet

Arbeidersorganisaties, ook de katholieke, speelden in die jaren met de gedachte om dan maar speciale arbeidersbibliotheken op te zetten. De nog op te richten RKOLB hoopte dit te voorkomen door zich nadrukkelijk in de markt te zetten als een instelling waarvan iedere klasse - althans het katholieke deel daarvan - kon profiteren: in casu den R.K. arbeider. En passant startte ze een media-offensief.

Onderstaand een paar knipsels uit De Tijd (landelijk katholiek dagblad) van 6 februari 1930, luttele weken vóór de opening van filiaal Augustinus. De genoemde RKOLB's betreffen bibliotheken elders in het land. De kop van het artikel laat aan duidelijkheid niets te wensen over.

uit De Tijd van 6 februari 1930 (Delpher)

Hier het hele artikel. Lezen!

Men zal dan van elkanders ervaring kunnen profiteren; de onkosten zullen belangrijk, vooral door de uitwisseling van boeken, kunnen worden gereduceerd. Subsidie, indien deze eenmaal aan de centrale is toegekend, zal ook aan de filialen kunnen worden verleend; in één woord, men zal kunnen profiteeren van de vele voordeelen aan centralisatie verbonden.

Het contact met G. en W. leidde tot verschillende besprekingen met haar bestuur en had tot resultaat dat eene nieuwe stichting in ‘t leven werd geroepen nl. de R.K. Openbare Leeszaal en Boekerij te Amsterdam met hoofdbibliotheek of centrale aan de Heerengracht 415 en een filiaal te Amsterdam Zuid aan de Jacob Obrechtstraat 36. De nadruk moet hier worden gelegd op “Zuid”. Het betreft dus geen parochieele bibliotheek, maar een bibliotheek voor geheel Amsterdam Zuid, waartoe ressorteeren verschillende parochies.

Uit het bovenstaande is duidelijk geworden dat er vóór de komst van de RKOLB verspreid over de stad diverse parochiebibliotheekjes bestonden. Deze moesten alle worden opgeslokt om tot één gecentraliseerde bibliotheekorganisatie te komen.

Ook werd aansluiting gezocht met het bestuur van de Vereeniging “Katholiek Amsterdam”, dat de.....

pagina 5

... plannen ten zeerste toejuichte.

met de helm op

De nieuwe stichting ontving alle boeken en boekenrekken van G. en W. en voorts alle boeken van de Derde Orde van H. Franciscus uit de parochie Jacob Obrechtstraat, terwijl de weg tot subsidie, welke door de commissie Zuid was gebaand, nu verder door de nieuwe stichting kon worden betreden. De nieuwe stichting is ons wel onder een zeer gelukkig gesternte - blijkbaar met de helm op - geboren.

Het pand van G. en W. aan de Herengracht werd de hoofdvestiging van de RKOLB en de boeken die er al waren werden opgenomen in het bezit. Parallel hieraan ging de bibliotheek van de Derde Orde, de oude parochiebieb van de Obrechtkerk dus, naar het filiaal Augustinus.

bibliotheek van Geloof en Wetenschap, 1930, detail (bron: KDC)

Inmiddels had de commissie Zuid verschillende parochianen van hare plannen in kennis gesteld en hun verzocht hunne eventueele sympathie te doen blijken door een geldelijke bijdrage in eens, bestemd voor de oprichting. Het verzoek werd gunstig ontvangen. Mede aan deze geldelijke bijdragen is de oprichting van het filiaal Zuid te danken.

Dit filiaal bestaat voorlopig uit een uitleenbibliotheek. Indien later in dit stadsgedeelte behoefte ontstaat aan een leeszaal, kan tot die uitbreiding worden besloten.

Naar Augustinus ging je dus niet om een krantje of een boekje lezen; het filiaal had louter een uitleenfunctie.

En op dit punt gaat het verslag over op de tegenwoordige tijd. Daarom zal het geschreven zijn kort na de inzegening van Augustinus op 20 februari '30, en nog vóór de ingebruikname van de hoofdvestiging aan de Herengracht op 5 januari '31.

Augustinus

Het filiaal is gesteld onder bijzondere bescherming van den groten belijder en genialen kerkleeraar St. Augustinus, die zelf een bibliotheek volgeschreven...

pagina 6

... heeft en wiens dood op 28 augustus 430, dit jaar ter gelegenheid van het 15e eeuwfeest, op meer bijzondere wijze zal worden herdacht. Augustinus heeft in zijn bekend boek “de belijdenissen” den lof van God bezongen. Mogen zij zijn voorbeeld volgen en door onzen literatuur ons bij dien lofzang aansluiten. 
In aflevering 1 ben ik al dieper ingegaan op de rol van Augustinus als inspirator, en op zijn uitspraak "Tolle Lege". 
Daartoe zal ongetwijfeld bijdragen onze bijzondere zorg voor de apologetische afdeeling onzer bibliotheek, waarin ruimschoots te vinden is de literatuur op het gebied van geloofsverdediging en zedenleer. 
De voormalige bibliotheken van Geloof en Wetenschap en die van de Derde Orde zullen ruim gesorteerd zijn geweest in dit type literatuur.
Wij moeten trouwens niet vergeten, dat het filiaal Zuid is ontsproten uit het leekenapostolaat, hetwelk beoogt het godsdienstig contact te verkrijgen van de verschillende parochianen o.a. door middel van het boek.

Het welslagen der bibliotheek zal voor een groot deel afhangen van de wijze, waarop de gediplomeerde assistenten, hoofdzakelijk de directrice, in casu mejuffr. Tiny Janssen, haar taak zullen verrichten. Moge het in haar gestelde vertrouwen niet beschaamd worden!
Is die laatste zin een kleine vingerwijzing naar de Limburgse Tiny Janssen? Het klinkt niet bepaald als een warm welkom.
Zij wordt ook in vaktijdschrift Bibliotheekleven genoemd als toekomstige directrice. Helaas komt haar naam verder nergens voor in de Emmastraat Files, al zou ze nog tot 1937 verbonden blijven aan de RKOLB. Later kom ik op haar terug.

uit Bibliotheekleven 1930 nr 2

Het filiaal Zuid, plechtig ingewijd door den Zeer Eerw Heer Pastoor Hoosmans op zaterdag 22 februari en voor het publiek opengesteld op maandag 24 februari...

pagina 7
 

... is de eerste dochter der moederbibliotheek. Moge deze moeder, wanneer eenmaal de subsidies zijn verkregen, binnen afzienbaren tijd zich omringd zien van een talrijk kroost en moge aan de oudste dochter de voorrechten, aan het eerstgeboorterecht verbonden, ten deel blijven vallen! De dochter van haar kant belooft, dat zij harerzijds het gebod in toepassing zal weten te brengen. 

“Eert uwe moeder….. opdat gij lang moogt leven op aarde!”
Dit lange leven wordt het filiaal St. Augustinus van harte toegewenscht.
Het klinkt wat weeïg nu en gekunsteld. Bovendien klopt de analogie niet;  de dochter werd eerder geboren dan de moeder... Nou ja, dat kan helemaal niet! Niettemin is de bedoeling glashelder.
Het feit dat "de moeder" nog geen subsidie heeft ontvangen, is de tweede aanwijzing dat dit verslag werd geschreven vóór de opening van Herengracht 415, begin '31.

er is altijd een volgende keer

Door wie is dit verslag geschreven? En waarvoor? Ik weet het nog niet, maar heb wel een vermoeden.

de volgende keer:

Volgende aflevering (versterven voor dummies) hier

Vorige aflevering (6. Het manuscript (1)): hier.

6. Het manuscript (1)

6  
D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

verzuiling en ontzuiling van de openbare bieb

6. Het manuscript (1)

zeven pagina's

Uniek onderdeel van de Emmastraat is een handgeschreven document getiteld Wordingsgeschiedenis van het filiaal Zuid der R.K. Openbare Leeszaal en Boekerij te A'dam.

Wordingsgeschiedenis.... (EF)

Het bestaat uit twee dubbele schriftvellen, acht pagina's dus, waarvan de eerste zeven beschreven zijn. Er zitten twee perforatorgaten in; ooit zullen ze dus in een map bewaard zijn geweest. Echter niet samen met andere documenten uit de Emmastraat Files, daar die gaten verder nergens aanwezig zijn.

De vellen zijn flink volgeschreven met zwarte inkt in een klein, sierlijk handschrift. Er lijkt een kladversie aan vooraf te zijn gegaan; de onderhavige versie bevat slechts enkele correcties. De pagina's zijn genummerd in hetzelfde handschrift.

De gebezigde taal is levendig en bloemrijk, en duidelijk gericht op de eigen kringen. De schrijver is goed op de hoogte van de details. Je zou zeggen dat hij of zij er bovenop heeft gezeten.

Hoewel er geen jaartallen in dit verslag staan, is het vrij exact te dateren.

Hieronder steeds de eerste drie pagina's met transcriptie in zwart en cursief. Mijn eigen opmerkingen in blauw ertussen.

pagina 1

Wordingsgeschiedenis van het filiaal Zuid der R.K. Openbare Leeszaal en Boekerij te A’dam.

Ongeveer 2 jaar geleden uitte Z.D.H. de Bisschop van Haarlem  J. Aengenent. Amsterdam viel en valt onder het Bisdom Haarlem de wensch, dat in de verschillende parochies van zijn diocees het leekenapostolaat zou worden opgericht, hetwelk beoogt het apostolisch (geestelijk) werk in de parochie zoo mogelijk óok door leeken te doen verrichten.

Overeenkomstig deezen wensch werd ook in de parochie Jacob Obrechtstraat dit leekenapostolaat opgericht. De werkzaamheden door het leekenapostolaat werden naar de aard deszelve onderscheiden in min of meer bespiegelenden aard, zoals bidden, zich versterven enz. en in die van meer bedrijvigen of meer practischen aard. 
Aan het katholieke fenomeen van het versterven wijd ik binnenkort een aparte aflevering. 
Door samenwerking dezer beide groepen hoopte men veel geestelijk goed in de parochie tot stand te kunnen brengen.

In welke richting zou nu het leekenapostolaat haar arbeid in deze parochie beginnen? Hoe invloed uit te oefenen op en contact te krijgen met de katholieken in de parochie, die slechts katholiek in naam zijn? Hoe de te bezigen middelen tevens dienstbaar te maken voor het heil der geheele parochie? 
De opdracht was dus: de basis en de samenhang binnen en tussen de parochies versterken en verbreden, door de niet-actieve leden van de kerk erbij te betrekken. 
Als een der middelen werd gedacht aan een bibliotheek. Het boek....

pagina 2

... zou een trait d’union worden tussen de parochianen en tevens dienstig worden voor de geheele parochie. 

Mooie gedachte: het boek als verbindend element tussen parochianen. Overigens was en is verbinding sowieso een missie van een openbare bibliotheek.

In een der vergaderingen van het leekenapostolaat werd benoemd eene commissie van 4 personen nl mevr. van Liemt en de heeren Brüggen, J. Lampe en L. Overet, aan wie de oprichting eener bibliotheek werd opgedragen.

Hier past een woord van hulde en dank aan de Derde Orde van H. Franciscus voor het geheel belangeloos en offervaardig afstaan van haar bibliotheek (ongeveer 2000 boeken) welke toen was ondergebracht in de boekwinkel van den heer K. van der Schol aan de Jacob Obrechtstraat.

De (wereldlijke) Derde Orde van de Heilige Franciscus bestond in Nederland sinds 1815. Zij hield zich voor vooral bezig met liefdadigheid. Ook in de Jacob Obrechtstraat bestond een afdeling, opgericht door de parochie van de Rozenkranskerk (dat was dus de Obrechtkerk). 
Voor de geschiedenis van de Derde Orde in Nederland en een indrukwekkend overzicht van de goede werken die de Derde Orde verrichte, van het bijstaan van achterlijke jongeren tot Hulp in de Huishouding en het organiseren van een naaikrans ten behoeve van de armen, leze Eeuwfeest Derde Orde in de Maasbode van 5 november 1921, pagina 2 rechterkolom en pagina 3 linkerkolom. 

Hieronder twee fragmenten uit dit artikel, met daarin ook een vermelding van de oprichting van bibliotheken. We mogen aannemen dat de in de Wordingsgeschiedenis genoemde bibliotheek van ongeveer 2000 boeken werd beheerd door de Obrechtkerk/Derde Orde. Op welk nummer in de Obrechtstraat zou deze zich hebben bevonden, toevallig op nr 36 waar dus later filiaal Augustinus zou worden gevestigd?

Maasbode, 5 november 1921 (Delpher)

De commissie ging verder en klopte ook aan de deur der Vereeniging “Geloof en Wetenschap”. 

Geloof en Wetenschap, opgericht enkele decennia eerder, zat op de Herengracht 415.

Het doel van de vereniging was katholieke intellectuelen bewust te maken van hun verantwoordelijkheid voor wetenschap en cultuur en daarbij op wetenschappelijke wijze de katholieke waarheden te verdedigen "waartegen de dwalingen des tijds aandruischen". (bron: Katholiek Documentatie Centrum) Ga er maar eens aanstaan!

Herengracht 415, nadat de RKOLB zich hier had gevestigd (EF)

Het zou echter te mooi geweest zijn, wanneer de commissie ook hier onmiddellijk succes oogstte. Ons geduld werd hier eenigen tijd op den proef gesteld en den leden zoodoende de gelegenheid geboden zich een hoogeren graad in deze deugd te verzekeren.

Een letterlijke page turner! Hoe zal dit aflopen?

Inmiddels bezocht de commissie verschillende bibliotheken in diverse steden en kwam ten slotte in contact met dr Molhuysen, directeur der Koninklijke Bibliotheek te Den Haag, tevens een der adviseurs van de minister op het front van subsidies voor....

Voor het geld moest je dus bij Molhuysen (1877-1944) zijn, de man met de juiste connecties.

pagina 3

 

.... openbare bibliotheken. Na verschillende besprekingen werd het aspect geopend voor subsidie aan een te Amsterdam te vestigen R.K. Openbare Bibliotheek. Dit kwam het bestuur van G. en W. ter oore. Nu werd aan de andere zijde van de deur geklopt. Van de zijde der commissie werd onmiddellijk geopend en in het volgende oogenblik lagen wij in figuurlijken zin gesproken in elkanders armen. Let op het woordje "wij", dat een bijzondere betrokkenheid aantoont van de auteur van dit verslag. Het is niet noodig deze ontmoeting verder te beschrijven; laat ik volstaan met U te zeggen, dat de deur welke ons aanvankelijk scheidde, en waarop het wederzijds geklop had plaats gehad, niet alleen werd geopend maar met hengsel en al onmiddellijk werd weggenomen. 

De pot met geld had zijn werk gedaan. Vergis ik me, of klinkt er enig triomfantalisme door in de beschrijving van de gang der zaken?

de volgende keer

De rest van dit verslag. Wie schreef het, en waarom?

Vorige aflevering (5. The A-Team): hier.
Volgende aflevering (7. Het manuscript (2)): hier.

5. The A-Team

5 
D E    E M M A S T R A A T    F I L E S 

verzuiling en ontzuiling van de openbare bieb

5. The A-Team

zeven vrouwen

Deze aflevering  gaat over één piepklein fotootje van 11 bij 7 cm, een van de kleinste maar tevens mooiste en meest raadselachtige stukjes papier van de Emmastraat Files. Kijk eens goed.

the A-team (EF)

Zo beroerd, disharmonieus en ongefocust en rommelig als de vorige groepsfoto oogde van aflevering 2, met die zeven vrouwen en veertien mannen, zo fraai staan de dames op deze prent.

Ze kijken ontspannen de lens in, er is chemie, er is harmonie, je voelt dat het wel goed zit tussen deze zeven, we kijken naar een team.

wie?

Snoeihard bewijs is er niet, maar zonder twijfel kijken we naar het allereerste team bibliothecaresses van filiaal Augustinus. Of? Er is iets vreemds aan de hand.

Is de foto dan gemaakt ter gelegenheid van de opening? Waarschijnlijk niet. Die vond plaats in de winter van '30. Maar de vrouwen op deze foto zijn luchtig gekleed, vijf hebben zelfs onbedekte armen. Het is hier dus vermoedelijk zomer of lente.

Of staat de kachel gewoon hoog? Toch niet, want helemaal rechts is er een radiator van een centrale verwarming, maar de rechterdame zit er bovenop. Het ding staat dus uit.

waar?

Waar is de foto gemaakt? Gewoon in Augustinus zelf, zou je in eerste instantie zeggen. Maar.....

De boekenkasten op de achtergrond zien er niet uit als typische openbare bibliotheekkasten; daarvoor is de inhoud te eenvormig, en er zitten nogal wat seriewerken bij. 
Of.... Niet-uitleenbare naslagwerken? Die werden vaak achter het bureau bewaard. De kast helemaal links bevindt zich echter allerminst achter het bureau.

Ook valt de signatuuraanduiding op de ruggen van de boeken op. Die staat steeds op twee witte plakkers. Maar op een latere foto, zeker in Augustinus gemaakt tussen 1938 en 1941  (dat toen overigens al verhuisd was), zit er maar één per boek. Je zou dus zeggen dat de boeken op de foto niet tot de latere openbare collectie van Augustinus behoren.

Teamfoto: detail (EF)

detail boeken in St. Augustinus, 1938-41 (EF)

Daar komt nog bij dat zich op het bureau geen typische openbare-bibliotheek-attributen bevinden, zoals kaartenbakken en stempels. 

Wel zien we iets dat op een zandstrooier lijkt: een doos met zand om de inkt waarmee werd geschreven snel te laten drogen. Er ligt ook een kroontjespen op.

detail: zandstrooier met kroontjespen (EF)

De foto kan op meerdere plekken gemaakt zijn, maar waarschijnlijk dus niet in het krap bemeten filiaal zelf. Een aanwijzing voor de plek is te vinden in een verslag over de wordingsgeschiedenis van de RKOLB uit 1930 (dat ik de volgende keer zal bespreken). Deze passage:

fragment uit Wordingsgeschiedenis, 1930 (EF)

De nieuwe stichting ontving alle boeken en boekenrekken van G. en W. [de stichting Geloof en Wetenschap aan de Herengracht] en voorts alle boeken van de Derde Orde van H. Franciscus uit de parochie Jacob Obrechtstraat...

Zou de foto gemaakt kunnen zijn aan de Herengracht 415, het pand dus waar eerst Geloof en Wetenschappen zat, maar dat in '31 de hoofdvestiging werd van de RKOLB)? Maar dan kan ie net zo goed jaren later zijn geschoten. Ik ben er nog niet uit.

zelfontspanner

Ander detail: de fotograaf heeft een tafel als statief gebruikt. Of is het een toestel met een zelfontspanner? Daarvoor zitten de dames er wel heel erg relaxed bij.

numerologie

Komt de vrouw helemaal rechts die op de centrale verwarming zit ons niet bekend voor?

teamfoto met cijfers

Juffrouw 4 dus. Ja, die kennen we. Kijk nog eens naar de foto genomen op de dag van de oprichting uitvoerig behandeld in deze aflevering:

groepsfoto 20 februari 1930 (EF)

Kijk, daar zit ze, bijna helemaal links, een beetje gespannen, juffrouw B. 4 is dus B.

Maar er moeten meer vrouwen zijn die op beide foto's staan, want in het verslag over de oprichting wordt gerept over eenige dames van de bibliotheek. Jammer dat bijna alle vrouwen hoedjes op hebben; dat maakt identificatie lastig.

huiskamervraag

Hieronder een compilatie van de besproken teamfoto. Daaronder een compilatie van de groepsfoto uit 1930. 

Huiskamervraag: welk cijfer hoort bij welke letter? Voorbeeld: 4 = B. Houd er rekening mee dat het niet is gezegd dat de zeven vrouwen op de ene foto ook dezelfde vrouwen op de rechterfoto zijn! Het is best mogelijk dat er maar een paar vrouwen op beide foto's staan. Voorbeeld: 4 = B. 
Stuur of mail of bel en roep uw vermoedens naar mij: velen zien meer dan één.

de volgende keer

Een handgeschreven verslag. Maar van wie?

Vorige aflevering (4. Bedankt!): hier.
Volgende aflevering (6. Het manuscript (1)) hier.